Anky: ‘Stop met het skala’

Takt, ontspanning, aanleuning, impuls, rechtrichten en verzamelen. Het zijn de zes punten uit het skala van de dressuur. Een vast systeem voor de africhting van een paard, oorspronkelijk uit Duitsland en daar nog altijd heftig gepromoot als de enige juiste weg. Maar ook in Nederland kunnen instructeurs en juryleden het rijtje opdreunen als zijnde dé manier om een paard op te leiden.

In haar beginjaren heeft Anky van verschillende instructeurs les gehad. Daar zaten ook mensen uit de ‘klassieke’ hoek bij. Het skala kwam niet bewust ter sprake. “Ik denk dat ik op de juiste manier heb leren rijden. Simpel, een beetje zoals springruiters doen. Die instructeurs hebben voor zichzelf misschien wel zo’n systeem als houvast gehanteerd, maar ik was er niet zo mee bezig.” Tijdens clinics die ze met Tineke Bartels verzorgde, kwam het skala ter sprake. “We lachten er vaak om. Tineke zei dan dat het zo geschreven stond. Waarop ik altijd zei dat ik geen boeken las, maar paard reed.”

Anky geeft ruiterlijk toe dat ze de onderdelen van het skala niet uit haar hoofd kent. “Som ze eens voor me op. Takt als eerste? Wat wordt daar precies mee bedoeld? En waarom wordt dit als eerste van een jong paard verlangd? Ik vind het veel belangrijker dat zo’n dier in balans leert lopen. Op eigen benen, zonder op de ruiter te leunen.”

Op eigen benen

Om het tweede punt uit het skala – ontspanning – moet Anky een beetje lachen. “Heb je ooit wel eens een jong paard dat net onder het zadel is in takt en ontspanning door de baan zien lopen? Meestal heb je daar in het begin je handen aan vol. In mijn ogen draait het eerst allemaal om evenwicht. Het paard moet zijn balans vinden met jou op zijn rug. Als hij niet op eigen benen kan lopen, ben je snel uitgepraat. En in welke houding je dat evenwicht zoekt, maakt in het begin niet uit. Voor mij komt hier tempocontrole meteen achteraan. Het is per paard verschillend hoe je hiermee aan de slag moet, maar daar draait het voor mij om.”

Rechtrichten vindt Anky ook erg belangrijk, maar ze denkt dat deze term door velen anders wordt opgevat dan zij bedoelt. Het heeft niets met stijf rechtuit of druk te maken. “Als een paard niet recht is, kan hij niet in balans lopen. Ik zie maar weinig ruiters correct een volte rijden. Veel paarden worden in een schoudervóór positie gereden. Voor mij is recht dat het binnenachterbeen in het spoor van het binnenvoorbeen loopt en aan de buitenkant moet dat net zo zijn. Hoe? Daar kan ik een heel boek over schrijven. Het heeft met op twee teugels gaan en tempocontrole te maken. Niet met begrenzen, zoals zo vaak wordt gedaan. Als een paard leunt, moet je geen tegendruk geven, maar hem zo corrigeren dat hij op eigen benen verder gaat. Hij mag niet op jou leunen, geef hem dat steuntje niet.”

Anky vindt dat er wel veel is geschreven over hoe het zou moeten, maar dat er te weinig wordt gekeken naar het paard. “Dat is het grote verschil met hoe wij werken Wij gaan uit van het paard, hoe hij reageert en wat de ruiter daar vervolgens mee doet. Ik heb ook wel ruiters die komen lessen en dan een L-proef moeten rijden. Ze komen met een zweep aan. Als ik vraag wat ze daarmee willen, zeggen ze dat dat is om de achterhand eronder te rijden. Waar heb je het over, denk ik dan. Het gaat er toch om dat jouw paard in balans op eigen benen loopt, zonder op je handen te leunen?”

Simpel

“Wat verstaan mensen onder aanleuning? Van achteren naar voren rijden, wordt er dan gezegd. Maar wat moet je dan doen als het paard aan je trekt? Nog meer been geven? Dan trekt hij vervolgens alleen maar harder... Natuurlijk wil ik dat een paard mijn hand volgt, maar hij moet niet aan mij trekken. Het wordt allemaal zo ingewikkeld gemaakt. Dan gaan mensen op een volte en moeten ze de buitenkant begrenzen, duwen met hun been, binnenbeen naar buitenteugel... Begrenzen doen wij sowieso niet aan, maar het kan toch allemaal veel makkelijker, simpeler? Als je kunt sturen en je hebt controle over het tempo, dan ben je op de goede weg. Wat wordt er bedoeld met impuls? Een hoog tempo? Controle, ook in een laag tempo, daar gaat het om. Heb je dat niet, dan wordt het hartstikke gevaarlijk.”

Ze zegt spottend dat ze niet voor niets blond is. “Ik probeer wel eens zo’n rijkunstig artikel in een blad te lezen. Daar begrijp ik vaak niets van. Wat je allemaal wel niet moet doen en ook nog eens tegelijk, dat kan toch helemaal niet? Houd het nou simpel: op een beenhulp weg en op je hand en zit terug. En één ding tegelijk, eenduidige hulpen. Dan maak je het voor de ruiter, maar ook voor het paard begrijpelijk. Ik zeg wel eens dat wij het niveau op mij hebben aangepast, dus lekker simpel.”

Volgens Anky komen de onderwerpen die nu in het skala in een starre volgorde zijn opgenomen heus allemaal wel aan bod in het rijden, maar niet in zo’n rijtje en al helemaal niet vastgelegd. “Als je werkt aan balans, tempocontrole en rechtrichten komt het allemaal vanzelf voorbij. Natuurlijk heb je voor een wedstrijd de juiste impuls en aanleuning nodig. Maar daar hoef je op onze manier geen apart hoofdstuk van te maken. Ik denk dat wat wij doen begrijpelijker is. En het maakt niet uit welke discipline je beoefent. Of je nou springt, crost of dressuur rijdt, je hebt altijd evenwicht en tempocontrole nodig.”

Extra begrippen

Kennelijk zijn de Duitsers zelf ook niet meer helemaal blij met het traditionele skala, dat in de vorm van een piramide wordt weergegeven. Sinds vorig jaar hebben ze er aan beide zijkanten begrippen naast gezet, waarvan ze vinden dat die in alle zes punten van het skala aan de orde moeten zijn. Dat zijn evenwicht en het wat lastig te vertalen durchlässigkeit, wat zoveel wil zeggen als losgelaten en openstaand voor alle hulpen. Anky haalt haar schouders erover op. “Ik vind evenwicht het allerbelangrijkst. Die hele tekening? Veel te ingewikkeld allemaal.” 

Binnen de KNHS is het skala lange tijd heilig geweest. Aankomende instructeurs en juryleden moesten het kunnen dromen. Volgens Anky is er sprake van een kentering. “We hebben laatst een hele open discussie gevoerd met de coaches van niveau 5. Er is serieus gepraat over hoe we nu verder moeten met de opleidingen. ‘’

‘’Ik denk dat het in Nederland op hoger niveau best goed zit. Daar lopen mensen rond die weten hoe het moet. Op basisniveau zijn er helaas nog veel instructeurs die het anders vertellen dan waar wij naartoe zouden willen. Wij willen veel meer uitgaan van het paard, inspelen op hoe hij reageert. In het Duitse systeem passen sommige paarden wel en voor de rest is het dan jammer. Wij werken andersom.”

Gevoelig

Het woord ‘systeem’ staat Anky tegen. En ze noemt zichzelf al helemaal niet de uitvinder van een ‘nieuwe’ methode. “Wat wij doen deed Schockemöhle ook al met zijn springpaarden. Of denk eens aan de dressuurpaarden Rembrandt en Corlandus, die werden net zo getraind als wij werken. Het gaat ons erom dat een paard los en soepel beweegt. Hij moet recht lopen om zijn balans te kunnen houden. We variëren daarbij veel qua houding. Dat is veel beter voor het welzijn dan vasthouden aan een star systeem, dat echt niet bij ieder paard past.”

Hoe genuanceerd er ook over wordt geschreven, het skala blijft altijd een gevoelig onderwerp. “Omdat in de dressuur iedereen er nogal een handje van heeft om te wijzen naar anderen, in plaats van te kijken naar wat het beste is voor een paard”, denkt Anky. “Mensen hebben zo snel een mening en houden daar star aan vast. Zozeer zelfs dat ze anderen onderuit proberen te halen, zonder goed te kijken naar wat er werkelijk gebeurt en zich open te stellen. Jammer hoor. Weet je, het gaat allemaal om één ding: goed paardrijden. Het lijkt wel of dat soms wordt vergeten.”

Bron: Bit & Cap