151123154_ABFweb
151123154_ABFweb

Hoe zit dat: Opgroeien, paard vs. mens

Nieuws

Baby, peuter, kleuter: wij mensen kennen verschillende fases van opgroeien. Maar hoe zit dat bij onze paarden? Op welke leeftijd beleven ze de kleutertijd en is het überhaupt te vergelijken met onze opgroeifases? Gedragsdeskundige Marc Pierard legt het uit.


Erik Homburger Erikson, een ontwikkelingspsycholoog, ontwierp verschillende theorieën over de sociale ontwikkeling van de mens. Hij ontwikkelde acht fasen van ontwikkeling, zijn weduwe voegde later een negende fase toe. De fasen van ontwikkeling bij mensen en paarden zijn echter bijna niet langs elkaar te leggen, omdat het bij paarden een stuk sneller gaat. Toch probeerden we het op te delen in verschillende fasen.

Baby/zuigelingenfase


Een mensenbaby zit tot achttien maanden in de zuigelingenfase, daarna is hij niet meer compleet afhankelijk van moedermelk. Bij een paard is dat heel anders. “Het verschil zit hem in de termen nestvlieders en nestblijvers”, vertelt Marc Pierard. “Een paard is bij de geboorte al zover ontwikkeld, dat er bijna geen echte babyfase is. Na een paar maanden heeft een paard al geen melk meer nodig en lopen doet hij ook al na een uur. Mensen – en bijvoorbeeld honden – hebben nog lang de bescherming van het nest, dus ze kunnen de tijd nemen om op te groeien. Paarden lopen vanaf hun geboorte meteen het risico opgegeten te worden door roofdieren, dus ze moeten snel in de benen zijn. En bij mensen en apen kan de moeder het jong dragen, dat gaat bij paarden natuurlijk niet.”
‘Een paard is bij de geboorte eigenlijk al meer peuter dan baby’

Peuter en kleuterfase


Een mens is peuter van achttien maanden tot drie jaar, ook dat is heel anders dan bij paarden. “Een paard is bij de geboorte eigenlijk al meer peuter dan baby, maar bij vier à vijf maanden gaat hij leren hoe hij met andere paarden om moet gaan en zit hij dus in zijn kleutertijd”, vertelt Marc. “Hij leert dingen uit zijn omgeving en leert wat hij wel kan eten en wat niet. En hij leert hoe hij met andere dieren om moet gaan.”

Kindertijd en pubertijd


Van zijn kindertijd kan een paard niet lang genieten. “Tussen die vier à vijf maanden en een jaar heeft een paard nog tijd om van alles te leren, maar tussen de twaalf en vijftien maanden ontwikkelen de voortplantingsorganen en worden ze seksueel actief. Ze moeten zich snel ontwikkelen om te overleven.” Die pubertijd duurt een maand of drie. “Sommige merries die goed worden gevoerd zijn met negen maanden al aan het puberen.” Maar ook al is een paard met zijn twaalf maanden al in staat om zich voort te planten, het gebeurt niet. “In het wild zie je dat de hengsten de jongere merries nog met rust laten, het eerst veulen krijgen ze pas als ze drie zijn.”

Jongvolwassen


De andere paarden zien de veulens pas als volwassen als ze twee jaar oud zijn. “Tot die twee jaar tolereren ze veel van de jonge dieren. Die mogen nog weleens in een kont bijten of een trap uitdelen. Maar als ze twee jaar zijn is het uit met de pret. Dan pikken ze het niet meer en zie je dat de jonge dieren de groep verlaten en een eigen kudde stichten.”
‘Na twee jaar is de speeltijd voorbij’

Volwassen


Na die twee jaar is de speeltijd voorbij. “Dan ziet de hengst ze ook staan en is het tijd om zich voort te planten.” Geestelijk zijn ze dan volwassen. “Maar fysiek nog niet helemaal. Een paard is fysiek pas volwassen als hij vijf, zes of zelfs zeven jaar oud is. Dan zijn de groeischijven gesloten, al hangt het wel van het ras en de voeding af. Bij mensen is dat pas rond de 21 of 22 jaar, dus ze zijn nog vrij snel.” In hun gedrag zijn paarden al wel eerder volwassen. “Je ziet best vaak dat een hengst van vijf jaar oud al zijn eigen harem heeft.” Een paard is tussen de vijf en vijftien jaar in de bloei van zijn leven. “Maar ook dat hangt van veel dingen af”, vertelt Marc. “Een paard kan geen goede voeding hebben gehad of een slecht gebit. En de een is wat eerder versleten dan de ander, net als bij mensen. Sommige mensen worden 110 jaar oud en anderen zijn met 60 jaar al versleten. Bij Mustangs zie je in ieder geval dat ze tot de vijftien jaar nog gewoon veulens krijgen.”

Bejaard


Wanneer een paard bejaard is, is ook per dier verschillend. “Een paard kan wel dertig tot veertig jaar leven, maar dan spreken we echt van oudjes. Op de een kun je nog even rijden, de ander moet al vroeg met pensioen.” Leren kunnen ze nog altijd. “Veel mensen denken dat je een oud paard niets meer kunt leren, maar dat is niet waar. Het duurt alleen wat langer. Als ze tussen hun 20ste en 25ste levensjaar een slechte gewoonte aanleren kun je die gewoon bestrijden, het vergt alleen wat meer geduld.” Een paard blijft ook altijd speels. “Dat hebben wij erin gefokt. Honden en mensen blijven ook nog lang jong van geest en dat is met de meeste paarden ook zo.”