‘Paddock paradise niet praktisch in Nederland’
NieuwsEen paddock paradise wordt door sommige paardenliefhebbers gezien als dé meest ideale situatie om paarden zo natuurlijk en welzijnsvriendelijk mogelijk te houden. En het is in principe ook een mooi concept, vindt paardengedragsspecialist Machteld van Dierendonck. Maar waar veel mensen niet bij stilstaan, is dat de praktische uitvoering ervan in Nederland op de langere termijn nog niet zo gemakkelijk is.
Als geen ander weet bioloog en gedragsdeskundige Machteld van Dierendonck van Equus Research & Therapy wat paarden nodig hebben om zo gezond en gelukkig mogelijk te kunnen zijn. Goede huisvesting is daar een heel belangrijk onderdeel van. Ze komt het paddock paradise in de praktijk regelmatig tegen en ziet dat deze manier van paarden houden behoorlijk bewerkelijk is. “Het idee is goed, maar in mijn ogen is Nederland gewoonweg niet erg geschikt voor deze manier van paarden houden. We zijn maar een klein landje, waar grond schaars en duur is. Veel mensen hebben simpelweg niet genoeg ruimte om op de goede manier een paddock paradise op te zetten en geen geld of tijd om het goed te onderhouden.”
Wat is een paddock paradise?
In het wild leggen paarden vele kilometers per dag af om te grazen en water te vinden. Ze leven in één of meerdere familiegroepen. Dit sociale netwerk is van groot belang voor hun gezondheid en om te overleven. Binnen een sociale groep is er een hiërarchie. In een paddock paradise worden onderdelen van een natuurlijke leefomgeving nagebootst. Het is een systeem van paden binnen een vaststaand gebied waarin de paarden 24 uur per dag verblijven. Op verschillende plekken binnen dit padenstelsel – ook wel ‘track’ genoemd – zijn plekken waar ze kunnen eten, drinken, rusten en schuilen.
Ruimtegebrek
Zo zijn de gangpaden van een paddock paradise vaak veel te smal, volgens Van Dierendonck. “Via deze paden lopen paarden van de ene voerplek naar de andere. Als deze paden te smal zijn, kan dat problemen opleveren. Stel, dat een paard met een hoge rang gaat staan dutten midden op zo’n pad. Als de andere paarden er dan niet goed langs durven, kunnen er problemen ontstaan bij dieren lager in rang: ze kunnen niet bij water of hooi, of kunnen niet goed rusten omdat ze zelf steeds worden opgedreven. Soms proberen ze toch erlangs te gaan en raken de omheining, of erger. De paden moeten dus breed genoeg zijn of er moeten voldoende uitwijkplekken zijn om dit te voorkomen. Ook moet er voldoende plek voor alle paarden bij het voer en op de schuillocaties zijn. Maar ja, in Nederland hebben veel mensen maar een kleine ruimte, dus dat is lastig.”
Eigenlijk is een grootschaliger landschap met natuurlijke glooiingen en divers terrein zoals heuvels of zelfs bergen veel meer geschikt voor een paddock paradise. “Een ondergrond van steen, zoals in de bergen, blijft altijd droog. Het wordt geen modderpoel, zoals snel gebeurt in Nederland.”
Bodem
Want een modderige bodem, een veelvoorkomend probleem in zeker de natte Nederlandse winters, is een ander probleem dat optreedt in een paddock paradise. “Dat is heel lastig te voorkomen. Meestal moet de gehele track goed en uitgebreid gedraineerd worden, maar dat is duur. Bijkomend probleem is dat de paarden mesten op de gehele track. Die mest moet je elke dag weghalen, dat is de enige manier om de paden droog te houden. Ook in de winter, ook helemaal achterin en ook als het regent. Dat is veel werk.”
Op de verschillende voerplekken op de track wordt vaak veel hooi op de grond geknoeid en vertrapt. “Organische stoffen in de bodem zorgen ervoor dat het eerder nat en papperig wordt”, weet Van Dierendonck. “Soms worden daarom hooinetten opgehangen onder een afdakje. Dan blijft zowel het hooi als de voerplaats schoner en droger, maar voor paarden lijkt het minder natuurlijk om hooi uit een hangend net in plaats van van de grond te eten. Er zijn aanwijzingen dat het zijwaarts hooi uit het net trekken, nadelige gevolgen heeft voor de nek van het paard. Hetzelfde geldt voor slowfeeders met tralies erop: gebitsverzorgers hebben de indruk dat paarden hierdoor problemen met de voortanden kunnen krijgen, zoals verkeerde slijtage.”
Een waterpoel in het paddock paradise vindt Van Dierendonck een risico. “Dat lijkt heel mooi, maar de kans dat het water verontreinigd raakt door mest of een dood dier – botulisme gevaar! – is behoorlijk. Eigenlijk moet je de waterkwaliteit wekelijks monitoren om problemen te voorkomen. Ook zijn er in de buurt van stilstaand water meer muggen en is het dus niet fijn voor paarden met zomereczeem. Meestal moet je via een pompsysteem of op een andere manier water in beweging brengen.”
Rangorde
De gedragsdeskundige wijst er verder op dat de hoeveelheid voederplaatsen in een paddock paradise essentieel is voor een goede sociale communicatie in de groep paarden. “De paarden die hoger in rangorde staan, staan altijd als eerste te eten als er niet voldoende voerplekken zijn. Er is een risico dat de paarden die het laagst in rang zijn niet of minder aan bod komen of onvoldoende kwaliteit krijgen. Soms zie je dat de dominante paarden te dik worden en de laagste in rang te mager. Naast voer geldt hetzelfde voor water-, lig- en schuilplekken: ook daar moeten er voldoende van zijn. Dit zijn trouwens problemen die in alle groepshuisvestingssystemen voor kunnen komen.”
De grootte en samenstelling van de groep paarden is eveneens heel belangrijk. “Onder de tien paarden raad ik aan een even aantal paarden bij elkaar zetten. En hoe meer paarden je houdt, hoe meer ‘escapes’ – vluchtmogelijkheden – je in het paddock paradise in moet bouwen, er mag ook nooit een monopoliseerbaar deel in zijn: de track moet altijd rondlopen en gebouwen moeten minimaal twee brede in/uitgangen hebben.”
Voor zowel kleine als grote groepen geldt dat nieuwe paarden goed in de groep geïntroduceerd moeten worden. “Dat is zo bij alle groepshuisvestingen. Het duurt echt een tijd voordat paarden aan elkaar gewend zijn. En hoe goed je het ook probeert te doen: enkele paarden passen gewoon niet in een groep, bijvoorbeeld doordat ze geen goede sociale achtergrond hebben.”
Méér werk
Heel wat haken en ogen dus, om van een paddock paradise echt een paradijsje voor paarden te maken. “Zoals ik al zei, het idee erachter is echt wel goed en ik ben een groot voorstander van sociale huisvesting voor paarden, míts aan de nodige vereisten wordt voldaan. Maar een natuurlijke leefomgeving nabootsen in Nederland is nu eenmaal niet zo makkelijk. Vaak zie je dat het de eerste jaren nog wel goed gaat, maar er op den duur toch steeds meer problemen ontstaan.
Zeker in de winter, als het weer niet meewerkt. Ik kan me wel voorstellen dat een paddock paradise met een klein aantal paarden wat makkelijker is dan op heel grote schaal. Ik ken mensen die hun vier privépaarden heel netjes houden in een paddock paradise. Ze letten goed op, de paarden kennen elkaar al lang en ze en onderhouden de track zeer consequent. Maar veel anderen onderschatten het. Een paddock paradise is niet minder werk, het is méér werk. Overigens kan een combinatie van huisvestingssystemen, zoals een track in de zomer, gecombineerd met een rechthoekige, grote paddock met meerdere voerplekken en een grote schuilstal met meer ingangen, ook een goede oplossing zijn.”
Human Horse Power, Putten
Bij Human Horse Power in Putten lopen twintig paarden naar volle tevredenheid van henzelf en hun ‘baasje’ Eric Lammertsma 24/7 in een paddock paradise. Het zijn allemaal eigen paarden, die ook worden ingezet bij het werken met de jongeren die in het gezinshuis en de jeugdzorgboerderij van het bedrijf worden opgevangen. Het paddock paradise beschikt over een twee kilometer lange track en is gevestigd op zo’n zes hectare grond. “Een deel ligt in het bos, dat wordt sneller nat. Het andere deel hebben we laten keren en is eigenlijk altijd droog. Daarnaast hebben we hier ook zandgrond, dat scheelt”, vertelt Eric Lammertsma.
Werk is anders
Zijn paddock paradise heeft paden van drie meter breed – “We kunnen er met de tractor door” – een 40 x 80 meter grote zandbak, natuurlijk reliëf, een drinkvijver en twee drinkbakken, natuurlijke schuilplaatsen, bosschages en 22 voerplaatsen. “Verspreid over de track staan palen waaraan we hooinetten hangen. Hiervoor hebben we speciaal materieel. Hooi voeren kost daardoor maar een uurtje. De vermorsing van voer valt mee. We letten hier goed op en maken zo nodig schoon of verplaatsen de palen.” Elke dag wordt mest geruimd op de hele track.
Lammertsma vindt het paddock paradise een prachtige manier om paarden te houden en vindt de nadelen, zoals hoge kosten en de hoeveelheid werk, wel meevallen. “Zeg dat de aanleg mij grofweg 25.000 euro heeft gekost. Wat denk je dat het kost om stallen voor twintig paarden te bouwen? Datzelfde geldt voor het werk dat je ermee hebt. Een medewerker houdt zich twintig uur per week met de paarden bezig. De rest doen wij ’s avonds, soms geholpen door wat vrijwilligers. Dat valt best mee, toch? Het werk is anders, maar niet per se meer. Als je je er goed in verdiept en je erop instelt, kun je een paddock paradise echt wel goed laten werken. Voor de paarden is het welzijn heel hoog, dat is voor mij de doorslaggevende factor.”
Dat het paddock paradise van Human Horse Power het paardenwelzijn goed heeft geregeld, blijkt uit het Keurmerk Paarden Welzijn (KPW) dat het sinds vorig jaar mag voeren. Dat betekent dat op deze paardenhouderij wordt voldaan aan een groot aantal eisen op het gebied van voeding, huisvesting, gedrag en gezondheid.
Stal Heijink, Sinderen
De ‘oudjes’ van het paardenrusthuis dat op Stal Heijink in het Gelderse Sinderen is gevestigd, staan sinds twee jaar in een zogenoemd paardenparadijs: een zelfbedacht concept van eigenaren Birgit en Arjan Heijink, dat veel lijkt op een paddock paradise. “Voorheen hielden we de oude paarden in een schuilstal met weidegang. Dit leverde echter problemen op met de rangorde en het voeren. Hoewel we een lang voerhek hadden, mochten vooral nieuwe paarden toch niet eten. We zijn gaan nadenken over hoe we dat we dat konden oplossen en kwamen op het paardenparadijs uit”, vertelt Birgit Heijink. Het paardenparadijs is gevestigd op drie hectare grond, heeft 1300 meter track van vier meter breed met smallere vluchtpaden, hier en daar wat hoogteverschil, een schuilstal, schaduwplekken, waterdrinkpoel, drinkbak en elf voerstations, bestaand uit slowfeeders waar meerdere paarden tegelijk uit kunnen eten.
“De problemen met de rangorde en het voeren zijn helemaal opgelost. Binnen de grote groep paarden zijn kleine subgroepjes ontstaan van paarden die echt goed met elkaar overweg kunnen. Zij staan altijd samen aan een voerstation.” Heijink ziet meer voordelen van deze manier van huisvesting: “De paarden met artrose hebben daar zichtbaar minder last van. Datzelfde geldt voor zomereczeem, eigenlijk zijn alle paarden blijer en gezonder.”
Uitdagingen
De stalhoudster, hoe positief ook, erkent wel dat een paddock paradise ook zijn uitdagingen kent. “Zeker, wij hebben ’s winters ook natte stukken, ook al is de grond op de hele track omgezet. De slechtste stukken hebben we daarom uitgegraven en er puin ingestort. Dat blijft mooi droog en de paarden lopen er gewoon overheen.” Arjan Heijink speelt een grote rol in het onderhouden van het paardenparadijs en blijkt een ware Willie Wortel. Birgit: “Hij is er best druk mee, ja. Bij goed weer harkt hij de mest bij elkaar en zuigt deze op. Daar heeft hij een speciale machine voor ontworpen. Als het erg nat is kunnen we geen mest ruimen, maar graaft hij geultjes om het water weg te laten lopen. Arjan voert met de trekker en heeft een systeem bedacht waarbij hij gemakkelijk mechanisch de slowfeeders met hooi kan vullen.”
Al met al is Birgit Heijink zeer positief over hun huisvestingssysteem. “Het is echt een vooruitgang voor de paarden, zeker qua rangorde en gezondheid. Het liefst hield ik mijn eigen paarden ook zo, maar daar is het toch te duur en bewerkelijk voor. We zijn twee maanden dag en nacht bezig geweest met het aanleggen van het paardenparadijs, maar het resultaat is er dan ook naar. Het bevalt super, we willen niet meer terug.”
Bron: Bit 245
