De stelling: “Kissing spines betekent niet altijd het einde van de carrière als rijpaard”

“Maar gelukkig blijkt er voor veel paarden die deze diagnose hebben gekregen, nog heel veel mogelijk”, opent Fenna Elzinga van opfok en revalidatiecentrum Lelymare. Samen met  Gisella Bartels van Bartels Horse & Health Instituut  gaat zij in op deze stelling of Kissing Spines.

Eerder legden we deze stelling ook voor aan de Bit & Cap lezers. Dit leverde de volgende resultaten op.

Fenna & Gisella- DaKo Fotografie

Wat is kissing spines?

Gisella: “Er wordt gesproken van kissing spines als de spinaal- of doornuitsteeksels van de wervelkolom van het paard heel dicht bij elkaar of zelfs tegen elkaar aan staan. Dat kan het paard beperken in zijn of haar beweging, maar ook ongemak geven. Hierbij gaat het niet alleen om het bot van de spinaaluitsteeksels zelf, maar ook om het botvlies, het ligament dat tussen de spinaaluitsteeksels ligt en het ligament dat er overheen loopt. Kissing spines komt in verschillende gradaties voor. Van wervels die dicht bij elkaar staan, maar waarbij er nog weinig reactie is van het bot of de ligamenten, tot ernstige vergroeiingen en problemen met de omliggende weke delen.”

Op deze  foto is duidelijk kissing spines te zien. © Arnd Bronkhorst

Diagnose

“Het is belangrijk om te weten dat een volledige diagnose alleen kan worden gesteld op basis van röntgenfoto’s, klinisch onderzoek en eventueel echo”, vult Fenna aan. 

“Zo kan in kaart gebracht worden hoe de spinaaluitsteeksels ten opzichte van elkaar staan of dat ze elkaar raken, hoe de ligamenten eraan toe zijn en of het paard ook daadwerkelijk pijn of bewegingsbeperkingen ervaart. Naast röntgenfoto’s van de spinaaluitsteeksels kan het verstandig zijn ook lager gelegen botstructuren zoals de facetgewrichten en wervellichamen in beeld te brengen. Ook daar kan weleens iets afwijkends zichtbaar zijn.”

Met een dergelijke rijstijl is het vragen om kissing spines-  Foto: Getty Images/iStockphoto

Management & training

“Een goed onderzoek is inderdaad belangrijk”, beaamt Gisella. “Zonder röntgenfoto’s kun je niet met zekerheid zeggen of er sprake is van kissing spines. Niemand kan er immers inkijken. Andersom is het echter zo dat alleen een röntgenfoto niks zegt. Als je bijvoorbeeld van 100 goed functionerende paarden röntgenfoto’s van de rug zou maken, dan kan het zomaar zijn dat een aantal van hen vormen van kissing spines laat zien. Maar blijkbaar hebben deze paarden daar in het werk geen of nauwelijks last van. Andersom zijn er weleens paarden die op de foto geen dramatische verandering laten zien bij de spinaaluitsteeksels, maar in het werk wel veel problemen vertonen.” 

“Dat lijkt misschien niet logisch, maar in feite zegt het ons een aantal belangrijke dingen. In de eerste plaats betekent het dat ieder paard een ander klinisch beeld kan geven bij vergelijkbare röntgenfoto’s van de rug. In de tweede plaats kan het betekenen, en onze ervaring leert dat dat zo is, dat het management en de manier waarop het paard getraind wordt van invloed zijn. En dat geeft handvatten om zulke paarden te helpen. Met het juiste management en goede training kunnen veel paarden weer functioneel en vrij van ongemakken worden. Dat vergt echter kennis, geduld en de nodige vaardigheden.”

Door op een correcte manier te trainen,kun je kissing spines voorkomen of binnen de perken houden - Arnd Bronkhorst/www.arnd.nl

Herstelproces

Fenna: “Als je paard duidelijk klachten vertoont en door een goede dierenarts, eventueel in samenwerking met een fysiotherapeut, een sluitende diagnose is gesteld, begint het herstelproces. Zoals gezegd kunnen veel paarden met kissing spines uiteindelijk weer goed functioneren. Dat geldt helaas niet voor alle paarden, maar voor een meerderheid wel.” 

“Soms kan een paard terugkomen naar hetzelfde niveau of zelfs hoger, soms blijkt lichter werk dan voorheen uiteindelijk het hoogst haalbare. Veterinair zijn er diverse mogelijkheden, van het inspuiten van de aangedane structuren, tot een operatie. Dit laatste wordt meestal ingezet als het gaat om een ernstige gradatie van kissing spines.”

Revalidatie

“Minstens zo belangrijk echter, is het revalidatieproces”, gaat Fenna verder. “Het begint ermee dat je de wervels en het daartussen en daar overheen liggende ligament de tijd geeft om te herstellen. Dat betekent: even geen zadel, geen ruiter erop en niet teveel rek forceren.” 

“Na dit eerste stadium is het belangrijk aan de juiste houding en spieren te gaan werken. Vooral die juiste houding is belangrijk. Op ons revalidatiecentrum zetten we graag de aquatrainer in, omdat de paarden dan onbelast onder andere hun rugspieren trainen. Ook met werken aan de hand of de longe, nodig je het paard uit zijn hoofd te laten zakken en zijn buikspieren en de stabiliserende spiertjes rondom de wervelkolom te gebruiken.” 

“Door een juiste houding kun je een beetje meer ruimte tussen de wervels creëren. Een holle rug en het hoofd omhoog zorgen er juist voor dat de spinaaluitsteeksels dichter bij elkaar komen te staan. Pas na deze fase van rust en onbelaste training komt de fase van het rijden weer in zicht. Een goed passend zadel en een vaardige, niet te zware ruiter zijn hierbij wenselijk. Door het paard te stimuleren zijn achterbenen goed onder het lichaam te brengen, zijn onderlijn aan te spannen, de rug iets te liften, maar ook zichzelf goed te stabiliseren, kun je hem leren zijn lichaam zo te gebruiken dat de kissing spines weinig problemen meer geven.”

Heel proces

“Een ander belangrijk punt is dat dit een heel proces is, dat niet even in een paar dagen of weken klaar is”, voegt Fenna hieraan toe. “Bovendien is het een proces dat vraagt om samenwerking tussen diverse deskundigen zoals een dierenarts, ruiter, trainer, fysiotherapeut en zadelpasser. Naast aquatraining kan ook sportmassage enorm helpen. Het gaat erom dat de spieren en banden rond de wervelkolom zo optimaal mogelijk getraind worden.”

Invloed ruiter

Gisella: “We mogen onze ogen echter ook niet sluiten voor factoren die hebben bijgedragen aan het ontstaan van de klachten die de kissing spines geven. In sommige gevallen is dat de ruiter of de inwerking van de ruiter. In dat geval is het belangrijk dat het begeleidende team, maar ook de ruiter zelf kritisch durft te zijn. Soms is de ruiter wel vaardig, maar moet de rijstijl aangepast worden. Soms moet de ruiter simpelweg nog beter leren paardrijden.” 

“Als het om het rijden gaat, moeten we nog een paar kanttekeningen plaatsen. In de krul trekken is niet de oplossing, maar met het hoofd in de lucht lopen of de hals alleen maar lang naar voren laten zakken werkt ook niet.” 

“Je zoekt een lichte boog in de wervelkolom, waarbij het paard met activiteit in de achterhand en in de onderlijn mooi over de rug naar de hand toe loopt zonder teveel balans naar voren te verliezen. Het paard moet ook niet vastgehouden worden in één houding maar zelf de kans krijgen kleine balansverstoringen op te lossen. Zo creëer je een sterke core stability.”

Training en management

“Er zijn dus vaak nog veel mogelijkheden voor paarden met kissing spines”, concludeert Gisella. “Veel is afhankelijk van de ruiter en het management. Soms zien we paarden, die probleemloos functioneren met een bepaalde ruiter en bij een bepaald management. Wordt zo’n paard verkocht dan gebeurt het weleens dat er binnen een aantal weken allerlei problemen ontstaan. Soms levert dat boze of teleurgestelde kopers op als na onderzoek blijkt dat het paard een vorm van kissing spines heeft.” 

“Dat wil echter niet zeggen dat de verkoper iets verkeerd heeft gedaan. Het paard functioneerde daar goed en er is misschien nooit aanleiding geweest voor onderzoek van de rug. Als het de nieuwe eigenaar lukt om de training en het management te optimaliseren, is de kans groot dat het paard toch weer zal kunnen doen wat hij voorheen kon.”

Voorkomen beter dan genezen

“En ook bij deze aandoening geldt: voorkomen is beter dan genezen”, eindigt Fenna. “Het is een feit dat sommige paarden van nature een skelet ontwikkelen waarbij de spinaaluitsteeksels dichter bij elkaar staan dan bij andere paarden. Zonder invloed van de ruiter is er dan al sprake van aanleg voor of neiging tot kissing spines.” 

“Maar training en de manier van het houden van het paard bepalen de rest. Ieder paard, met of zonder aanleg hiervoor, verdient een doordachte training, belast en onbelast, waarbij het paard geleidelijk ontwikkelt en leert hoe hij de ruiter kan dragen en stabiliteit kan ontwikkelen. Voeg daaraan een uitgekiend management toe: preventieve fysiotherapie, een goed passend zadel, een deskundige smid, gezond voermanagement en dito huisvesting.” 

“Zo is het ook van belang dat een paard een groot deel van de dag van de grond kan eten, soms circa 15 minuten vanaf een andere hoogte en geen chronische stress ervaart. Het kan soms een puzzel zijn, maar heel vaak is er met of zonder kissing spines veel mogelijk.”