Imke Schellekens-Bartels over mentale uitdagingen: “Maak het klein en leg jezelf niet te veel druk op”

Je hebt in de carrière natuurlijk behoorlijk wat jonge ruiters begeleid. Heb je de indruk dat zij tegen mentale uitdagingen aanlopen en zo ja, welke?

“Het is per ruiter natuurlijk verschillend welke mentale uitdagingen je tegenkomt. Wedstrijdspanning is naar mijn idee de meest voorkomende uitdaging. Denk aan het opbouwen van spanning, ervaren van prestatiedruk en omgaan met de meningen van anderen (waaronder de jury en toeschouwers). Daar kan een Mental Coach zeker in begeleiden.”

“Daarnaast zie je ook dat ruiters moeite kunnen hebben om gemotiveerd te blijven, zeker als ze hun rijden moeten combineren met school, een sociaal leven, etc. Er staat dan veel druk op zo’n kind of jongere en dat kan ook afbreuk doen aan de focus en prestaties met rijden. Tijdens de puberteit komen er natuurlijk ook andere afleidingen om de hoek kijken, wat ook normaal is. Dan kan het lastig zijn om de volle focus te houden tijdens het rijden en voorbereiden op wedstrijden.”

Vanaf welke leeftijd begint dat het meest te spelen en waar denk je dat die uitdagingen vandaan komen?

“De leeftijd waarbij dit voorkomt is wisselend. Ik heb heel lang met de jeugd gewerkt, tot en met 16 jaar, en dan zie je dit soort problemen bij zowel de jongere ruiters (rond de 12 jaar) als de oudere ruiters voorkomen. We proberen dan bijvoorbeeld te spelen met de routine rondom de wedstrijd en te praten over wat er speelt. Ook probeer je een ruiter aan te moedigen en een veilige sfeer te creëren waarin een ruiter zich comfortabel voelt om fouten te maken, te leren en zichzelf open te stellen.”

“Het komt ook juist voor dat kinderen/jongeren zonder problemen en onbevangen door de wedstrijden en niveaus heen lopen, maar juist op latere leeftijd tegen mentale uitdagingen aan lopen. Ikzelf begon hier pas tegenaan te lopen in het begin van mijn twintigerjaren. Toen ging ik meedoen in het bedrijf en ging ik paarden rijden en trainen voor klanten. Ook moest ik toen meekomen met de senioren en dat was ook best pittig.”

“Toen heb ik regelmatig wel mijn twijfels gehad over mijn eigen kwaliteiten en of die wel goed genoeg waren en of het wel de juiste weg voor mij was. Ik heb toen rond mijn vierentwintigste hulp gezocht bij een mentale coach om het een en ander voor mezelf op een rijtje te zetten. Dit heeft me toen goed geholpen.”

Ben je zelf als kind tegen mentale uitdagingen aangelopen en hoe ging je hiermee om?

“Toen ik jong was viel dat wel mee. Ik ervaarde wel een beetje de druk van het “dochter van” zijn, dat kreeg ik ook wel regelmatig te horen. Ik had vroeger een pony die toch best moeilijk kon zijn en regelmatig met me op hol sloeg. Toen ik met die pony mijn eerste wedstrijd won, hoorde ik anderen bij het uitslagenbordje zeggen dat dat niet anders kon omdat ik “de dochter was van Tineke”.”

“Dat vond ik toen niet leuk om te horen, want ik had er ook heel hard voor getraind. Gelukkig is mijn moeder een nuchtere vrouw die mij met mijn beide pootjes op de grond hield en hielp inzien dat er zowel voor- als nadelen zitten aan het hebben van een moeder die succesvol is in de sport. Nadeel is dat mensen sneller geneigd zijn te denken dat je het succes in je schoot geworpen krijgt, terwijl dat echt niet het geval hoeft te zijn. Voordeel is dat ik altijd een leermeester in mijn omgeving had waar ik alles aan kon vragen, en daar heb ik mijn hele carrière al heel veel profijt van en ben ik heel dankbaar voor.”

“De echte mentale uitdagingen kwamen voor mij toen ik mee ging werken in het bedrijf en het waar moest gaan waarmaken dat ik ook bij de senioren mee kon rijden. Daar heb ik toen echt wel moeite mee gehad. Ik heb toen de hulp van Rico Schuijers ingeroepen. Hij heeft mij toen hele simpele handvatten gegeven, zoals het focussen op dat waar jij wel invloed op hebt, je minder te laten afleiden door randzaken en te proberen er het beste van te maken met de mogelijkheden die je hebt.”

“En je ook te blijven realiseren waarom je iets doet, in mijn geval omdat ik van paarden, en de sport hou. Ook heb ik wel boeken gelezen over het controleren van je eigengedachtenstroom en mindset. Ik denk wel dat je daaraan toe moet zijn, daar moet je wel een bepaalde volwassenheid in denken voor hebben bereikt.”

Wat denk je dat de invloed is van (social) media op de mentale uitdagingen bij (jonge) ruiters?

“In mijn tijd was er nog geen social media en ik denk dat dat nu zeker wel een rol speelt. Wij hadden destijds alleen de Paardenkrant en daar werd er wel over je geschreven en mensen praatten ook wel onderling, maar daar kon je je nog wel voor afsluiten. Tegenwoordig wordt op social media vaak alleen de mooie kant van het paardrijden getoond, zoals de mooie resultaten op een wedstrijd.”

“Als een kind of jongere ziet dat het bij anderen alleen maar goed gaat (wat natuurlijk niet de werkelijkheid is), kan dat een kind wat daar gevoelig voor is wel in de weg zitten. Ik zou daar als ouder zijnde dan wel in proberen te sturen door de tijd die een kind doorbrengt op social media waar mogelijk te minimaliseren of in ieder geval uit te leggen dat dat geen realistisch beeld is. Ik ben zelf op een gegeven moment ook een stuk minder op de websites etc. gaan kijken omdat dat toch ook negatieve prikkels met zich meebracht. Het paardrijden op zich is al uitdagend genoeg.”

Denk je dat een mentale coach nut kan hebben voor de jongere ruiters, en zo ja, hoe dan?

“Ja zeker wel, maar dan wel op het moment dat het kind dat echt nodig heeft. Soms zie ik dat kinderen al op hele jonge leeftijd mentale begeleiding krijgen om ze optimaal te laten presteren, terwijl het kind zelf eigenlijk nog heel onbevangen is en die coaching nog niet per se nodig heeft. Ik denk dat het heel belangrijk is dat een kind fouten moet kunnen maken, dat is essentieel voor het leerproces.”

“Negatieve emoties horen daar ook bij en die mogen er ook zijn. Het is heel normaal dat een leerproces ups en downs laat zien. Mentale begeleiding moet in mijn ogen dan ook niet worden ingezet om dit soort fouten te voorkomen. Wel kan het zinvol zijn om kinderen te helpen hoe ze omgaan met fouten en kritiek om hier het beste van te kunnen leren. Ook voor het ontwikkelen van meer zelfvertrouwen kan mentale coaching zinvol zijn.”

Mocht jouw kind verdergaande ambities hebben met paardrijden (of een andere sport), hoe zou je hier dan zelf als moeder mee omgaan?

“Ik wil absoluut niet dat mijn kind gaat rijden omdat ik het leuk vind. Hij moet het echt zelf willen en niet doen omdat hij denkt dat het van hem verwacht wordt. Die intrinsieke motivatie vind ik echt een vereiste, mijn moeder heeft mij daar ook altijd vrij in gelaten, ik heb me daarin nooit gepusht.”

“We hebben natuurlijk de faciliteiten waarin het makkelijk is om er een pony bij te hebben voor hem en hij rijdt nu ook regelmatig, maar ik vind het heel belangrijk dat het voor hem vanuit plezier komt en niet vanuit “moeten”. Hij lijkt het nu nog echt leuk te vinden, de tijd zal het leren of het echt een passie is of dat hij het nu nog leuk vindt omdat ik er zo veel mee bezig ben.”

“Mocht het iets zijn waar hij mee door wil, dan zou ik nog proberen om wat afstand te houden en me er niet te veel in te mengen, tenzij hij me om hulp vraagt. Hij hoeft van mij geen wedstrijden te rijden, daar heeft hij nu ook nog geen interesse in. Mocht die interesse wel komen dan is het prima, maar lekker buiten in het bos rijden is wat mij betreft ook goed als hij daar gelukkig van wordt. Ik denk dat het bieden van die vrijheid en er nuchter in staan als ouder het ook een stuk makkelijker maakt om met eventuele prestatiedruk om te gaan die bij het wedstrijden rijden om de hoek kan komen.”

Wat kunnen ouders volgens jou doen om hun kinderen te helpen met mentale uitdagingen?

“Ik denk dat het belangrijk is dat ouders het leerproces en plezier centraal en voorop laten staan in het paardrijden en niet alleen focussen op de resultaten. Als een kind tegen problemen aanloopt met spanning of motivatie, is het in de eerste plaats aan de ouders om hier het gesprek over aan te gaan. Een nuchtere kijk is dan denk ik heel belangrijk, dus niet te veel druk, maar rustig bekijken wat voor het kind de beste stappen zijn en wat hij of zij zelf graag wil. Als het kind namelijk geen motivatie meer heeft of alleen maar (negatieve) druk ervaart, houdt het leren op een gegeven moment ook op en daarmee de prestaties ook.”

En wat is de rol van een instructeur met betrekking tot mentale uitdagingen?

“Een instructeur geeft je handvatten om beter te worden en uitleg over het gedrag van je pony/paard en wat de invloed is van jouw zit en hulpen op de pony/het paard. Ook hier moet ruimte zijn om fouten te maken en daarvan te leren, dit alles uiteraard met wederzijds respect en plezier als centrale factoren. Een instructeur moet eerlijk zijn en constructieve feedback geven, dus zowel benoemen wat goed gaat en complimentjes geven, als aangeven wat beter kan en hoe je dat kunt oplossen. Op die manier kan een jonge ruiter een mooie leercurve doorlopen.”

Is er nog een advies dat je mee wilt/kunt geven aan jonge ruiters die spanning of andere mentale uitdagingen ervaren met rijden?

“Wat voor mij heel erg geholpen heeft, bijvoorbeeld tijdens mijn eerste Olympische Spelen, is het realiseren dat het “gewoon” een wedstrijd is zoals alle andere wedstrijden. Voor mijn paard zat daar geen verschil tussen, dat voelde ik meteen. We maken het vaak zo veel groter in ons hoofd, waardoor de emoties de overhand kunnen nemen. Mijn tip is dan ook: “maak het klein”.”

“Realiseer je dat een wedstrijd helemaal niet zo anders is als wat je al samen met je paard hebt geoefend en ook met plezier hebt gedaan (als het goed is). Durf fouten te maken en daarvan te leren. Voor mij was het doel altijd “beter leren paardrijden”, niet het rijden van een bepaalde wedstrijd. Daarin heb ik het geluk gehad dat mijn moeder me daar altijd in gesteund heeft, maar ook de vrijheid heeft gegeven om mijn eigen keuzes te maken.”

“Ik heb als ik terugkijk een hele mooie leercurve doorgemaakt. Ouders kunnen hun kinderen heel erg helpen door te blijven focussen op het leerproces, kinderen fouten laten maken, nuchter te blijven en plezier centraal te laten staan. Geef een kind de ruimte om zelf die intrinsieke motivatie te vinden, dat kun je niet afdwingen maar is wel een vereiste om op de lange termijn door te blijven ontwikkelen en presteren.”

Bij One Switch kun je een opleiding volgen tot Mental Coach voor volwassenen (start 19 april) of kinderen (start 5 april).