De weerbare ruiter (1)

Tekst: Monya Spijkhoven | Foto's: Wilma Alleblas

Het zou fijn zijn als je hoofd een USB-aansluiting had. Hup, nieuwe stick erin en herprogrammeren maar. Control-alt-delete of een tussentijdse update, zodat die zich alsmaar herhalende loop van gedachten je niet meer kan belemmeren. Rust in je kop. Maar ja, je gedachten stop je niet zomaar. En eerlijk gezegd is het ook heel normaal. Normaal? Jazeker, het is heel normaal: het grootste deel van de ruiters kampt namelijk wel eens met angst. Logisch: je zit op 500 kilo met een vluchtinstinct en een geheel eigen kijk op de wereld. Als ruiter moet je eigenlijk wel een beetje gek zijn toch? En desondanks doen we het en willen we er meer van, geen haar op ons hoofd denkt aan stoppen. Dat snappen alleen paardenmensen. Want weet je nog? De eerste keer dat een paard aan je snuffelde? Snorharen tegen je wangen, het voorzichtige ademen in je gezicht? De paardengeur? Het 'pakt' je, kruipt onder je huid en laat je nooit meer los. Elke andere hobby, zeker één die je angst zou opleveren, daar stop je mee. Fietsen, knutselen, dammen. Huppakee, weg ermee.

Hartkloppingen

Maar dat paard hè. Dat paard maakt het zo speciaal en dat paard kunnen we niet missen. Zelfs niet als we bang zijn. Daar start ook je worsteling. Je wilt genieten maar hebt angst. Het is verwarrend. En daar maakt je brein handig gebruik van. Vroeger was je misschien dat onbezorgde ponykind, maar dit gevoel mis je wel een beetje. Je bent namelijk een keer hard gevallen. Je paard heeft gebokt of gesteigerd. Of erger: is er ooit vandoor gegaan. Je hebt sindsdien hartkloppingen bij alleen al het idee van opstappen. Moeder worden is soms een dingetje, ineens zie je alle gevaren, in elke hoek. Ook een chronische ziekte of blessure kan het in je hoofd stevig laten spoken. Daarom dit drieluik, met noodzakelijke inzichten om te gaan leren hoe je met jouw angst af kunt rekenen. Voor eens en altijd.

Leer omgaan met de leeuw

Het klinkt een beetje eigenaardig, maar het draait helemaal niet om je angst. Waar je feitelijk vanaf wilt, is de stress die angst oplevert. Van het unheimische gevoel en de energie die het kost. Stress met stress bestrijden werkt niet. Je instructeur kan roepen: 'gewoon erop, er gebeurt niets!' en je doet het, maar de volgende dag is de instructeur er niet bij en sta jij weer daar op het opstapblok met die klem om je keel. Ik leg het altijd zo uit: “Als er een leeuw ergens in een hoek zit en ik word met veel druk naar die hoek toe gedwongen, dan maakt me dat niet minder bang voor die leeuw. Ik doe het omdat ik blokkeer en dan schakelt mijn leervermogen uit. Als ik naar die hoek ga en iemand vertelt me hoe ik met die leeuw om moet gaan, dan heb ik een heel andere ervaring. Ik ben nog steeds bang voor die leeuw, maar door de begeleiding leer ik stapje voor stapje hoe die leeuw te benaderen en ermee om te gaan.” Voor sommige ruiters werkt druk, maar als het dé oplossing zou zijn dan was angst niet zo’n grote factor in de paardenwereld. Een beetje een verstopte factor ook. 

Trouw zijn aan je gevoel

Angst voelt toch altijd als een soort falen. Een tekortkoming. Soms schamen ruiters er zich zelfs voor. Dus wordt het weggestopt, weggemoffeld of gewoon niet besproken. Wees gewoon bang, onzeker, twijfelend, piekerend, zorgelijk, angstig. Het is helemaal prima. Het is helemaal goed. Je doet er niemand kwaad mee. Je bent namelijk naast ruiter ook gewoon een mens. Een mens van vlees en bloed, dat toevallig van paarden houdt en plezier wil beleven aan het paardrijden.
In je angst voor het rijden zit vaak nog wat anders verstopt. Het naar boven komen van angst kan wel door een val of (bijna) ongeval getriggerd zijn, maar de wijze waarop jij reageert of ermee omgaat zegt iets over wie jij bent. Vaak komen ruiters uit een systeem waarin de angst om te falen, de angst om niet goed genoeg te zijn, de angst voor de mening van anderen, de angst om het fout te doen, de angst om te kort te schieten, de angst om beoordeeld te worden, ook nog ergens verscholen zit. Dat stuk is vaak minder zichtbaar, maar voedt wel je beleving van je angst. Check daarom je authentieke ik. Wat zegt Wikipedia over authenticiteit: 'de mate waarin iemand trouw is aan zijn eigen persoonlijkheid, geest, of karakter, ondanks externe krachten en invloeden.'

Kwaliteiten

Voordat je afhaakt: zie jezelf als een ui. Je hebt een kern en in de jaren zijn daar laagjes overheen gekomen. Die laagjes zijn goed, minder goed, fijn, minder fijn, kortom heel wat ervaringen, kennis en belevenissen hebben jouw ui gevormd. Die ui hoef je niet helemaal af te pellen, want we weten wat uien doen: je gaat ervan huilen. Wel belangrijk is om te ontdekken welk laagje van die ui voor je werkt en welk laagje niet. Want de niet-werkende laagjes verdienen niet meer zoveel aandacht. Je focus mag liggen op de laagjes met je kwaliteiten en het uitbouwen daarvan. Om echt weer te genieten en te bouwen aan bondgenootschap met je paard is het belangrijk om je te focussen op wat je wel goed kunt. Daar ligt de sleutel tot succes. Geen probleem is namelijk ooit weggegaan door je enkel op het probleem te richten en daar te starten. Dat is als beuken op een dichte deur. 

Vermijdingsgedrag

Het kan zijn dat je jezelf hebt beperkt. Bijvoorbeeld:
• Je rijdt niet als het hard waait.
• Je vermijdt altijd die zijde in de rijbaan waar de heg staat.
• Je traint liever niet met anderen in de rijbaan.
• Als er niemand is om je paard even vast te houden bij het opstijgen, doe je het niet.

In die situaties raak je namelijk gespannen. Vermijdingsgedrag vanuit stress ontstaat geleidelijk. Het valt niet op totdat het de basis van je rijden wordt. Dat je jezelf van alles ontzegt of allerlei smoezen verzint om iets niet te doen. Je brein heeft gelijk: vermijden is goed. Daardoor loop je minder 'gevaar'. Het kan je echt even helpen, maar een gedrag is na drie keer een patroon, dan wordt het een leidende factor en jij de lijdende factor. Je geeft daardoor namelijk de controle uit handen aan het patroon en dit gaat vervolgens bepalen hoeveel rijplezier je hebt.
Een patroon houdt uiteindelijk je angst in stand. Het kan zelfs je angst versterken. Vaak begint het met één situatie die je eng vindt, maar het breidt zich uit. Je leert door vermijding niet om met de situatie om te gaan. Vermijden is bescherming en dit kan uitmonden in een beklemmende routine.

Wat is er nog wel?

Je kunt nooit perfect of foutloos zijn. Gaat gewoon niet lukken en dat is ook helemaal niet nodig. (H)erkennen, inzicht in jezelf tonen en compassie hebben voor jezelf. Dat alles gaat je weerbaarheid wel bevorderen en daar heeft je paard wat aan. Daar ligt je start als stabiele ruiter, als ruiter weer in balans. Richt je energie op wat je wel kunt, wel voelt, wel durft, want je bent zoveel meer dan alleen je probleem. Je valt toch niet in elke bocht van je paard? Er zijn zoveel dingen die je nog wel kunt en je hebt al zoveel gedaan. Wat zit daarin wat NU nog WEL gaat? Jouw paard vraagt niet om perfectie, je paard vraagt wel om authenticiteit.
Een weerbare ruiter neemt de controle terug. Over zijn acties, over zijn gedachten, over zijn routines. Je hebt meer goeds dan fout in je. Je bent meer dan je probleem. Je bent meer dan je angst. Daar ligt dan ook de kern van de oplossing. Daar start het en vandaaruit ga je werken aan die ontspannen buitenrit of aan die succesvolle wedstrijdprestatie of aan het rijden op een barebackpad. Hoe? In de komende twee artikelen ga ik in op praktische oefeningen om je lijf weer opnieuw aan je brein te knopen, je paard succesvol in dit proces mee te nemen en zo de antwoorden te vinden die bij jou passen! P

Over Monya

Monya is oprichtster van De Gelukkige Ruiter Academie. De Academie biedt erkende opleidingen tot RuiterCoach of Academie-Instructeur. Ook voor persoonlijke ontwikkelingstrajecten, positief paardrijden en coachingstrajecten. Meer info: www.hippischeprofessionals.nl