Wanneer is de tijd?

12 december 2022, 07:50

Tekst: Edith Louw | Foto's: iStockphoto

Paarden sterven meestal niet ‘vanzelf’. Een hartaanval of ongeval waarbij het paard op slag dood is, komt zelden voor en in zo’n beetje alle andere omstandigheden zul je als eigenaar moeten beslissen wanneer het klaar is. Soms is er geen andere keuze meer mogelijk. Als een paard een been breekt of een heel zware koliek heeft, is het duidelijk: hier is geen redden meer aan. Je verlost een paard dan letterlijk uit z’n lijden.

Nooit meer rijden

Wanneer er niet zo’n duidelijk moment is, dan spelen er allerlei factoren mee. Als bijvoorbeeld een blessure zo ernstig is dat het ernaar uitziet dat je nooit meer serieus op je paard kunt rijden, wat doe je dan? Laat je hem dan inslapen om met een nieuw paard verder te gaan of zet je hem op de wei en ga je andere leuke dingen met hem doen, zolang hij niet (te) veel pijn heeft? Die beslissing is niet zomaar genomen. Wat weegt voor jou zwaarder: je eigen rijplezier of wedstrijdambities, of de vriendschap met je paard? Bij rondvraag blijkt dat er nogal veel verschillende meningen over bestaan. Er zijn mensen die in zo’n geval een paard laten gaan. Zeker als het ‘een van de vele’ is. De tijd, energie en financiën die nodig zijn om zo’n paard misschien nog wel vele jaren te verzorgen, kan simpelweg te veel zijn of, in het geval van een bedrijf, te kostbaar. Er zijn er ook voor wie hun paard zo’n geliefd maatje is dat er geen twijfel mogelijk is: zolang het leven voor hun paard leuk is, mag die blijven.

Oude paarden

Tegenwoordig worden deze paarden, net als mensen, steeds ouder. Dierenartsen, tandartsen en allerhande therapeuten kunnen onze pensionado’s lang op de been houden. Heeft hij geen kiezen meer, dan kun je hem nog jarenlang speciale pap voeren om hem toch op gewicht te houden. Zo kan je liefste maatje misschien wel dertig of nog ouder worden. Toch is dit niet zo mooi en makkelijk als het lijkt. Bij oudere paarden sluipen ouderdomskwalen zoals artrose, PPID en een slecht(er) gebit er geleidelijk in. Hoe je ook je best doet, geen enkel lichaam heeft het eeuwige leven. Als het zo geleidelijk gaat, is er vaak geen directe aanleiding om je paard te laten inslapen. Het kan dan zijn dat je zelf niet goed meer ziet hoe hij achteruit gaat en of het nog wel een paardwaardig leven is. Want als hij voortstrompelt en nauwelijks nog goed kan eten, dan kun je je afvragen voor wie je dit dier nog in leven houdt.

Tussen te vroeg en te laat

Als je het vanuit het paard bekijkt, zou je kunnen zeggen dat er een periode is tussen ‘te vroeg’ als het paard zelf nog plezier in z’n leven heeft en geen of weinig pijn ervaart, en ‘te laat’, wanneer een paard echt lijdt, maar om wat voor reden dan ook niet dood ‘mag’ gaan. Die periode kan uiteenlopen van een paar uur tot vele jaren. Wanneer je er geen problemen mee hebt om je paard een fijn leven te bieden ook al kun je niet met hem rijden, dan is het zaak om goed in het oog te houden wat hij zelf aangeeft. Daar heb je een getraind oog voor nodig, en omstandigheden maken een hoop uit. Zo herinner ik me een pony langs de weg waarover wij naar het duin reden; elke keer als wij langs kwamen, holde hij zo’n beetje op drie benen onze kant op, ook al had hij eigen maatjes. Objectief gezien moest er wel veel mis met hem zijn, maar zijn levenslust was even onmiskenbaar. Anders is het als een paard zich ondanks goede zorgen volledig terugtrekt, nauwelijks reageert en een totaal lusteloze indruk maakt. Dan geeft hij zelf aan dat het genoeg is geweest. Is er geen kans meer op herstel, dan is het niet meer dan barmhartig om hem te laten gaan, als een laatste daad van liefde.

Neem de tijd

Als er geen acute noodzaak is, zorg dan dat je voor jezelf genoeg tijd neemt om goed na te denken of jullie er allebei aan toe zijn om afscheid te nemen. Je kunt het niet meer terugdraaien. Laat je niet overhalen door anderen, maar luister wel als iemand tegen je zegt dat het zo niet langer kan. Geef het echter ook niet te snel op: je kunt er lang last van hebben als je later denkt dat je de beslissing te impulsief hebt genomen en er misschien nog wel genezing of verbetering mogelijk was. Wanneer je echt weet: het is goed zo, dan kun je een afspraak plannen. Vertel dit ook aan je paard. Ze begrijpen meer dan je denkt en het helpt je zelf om het een plekje te geven.
Waar het vroeger vrij normaal was om je paard naar het slachthuis te brengen, wordt tegenwoordig veel vaker voor euthanasie door de dierenarts gekozen. Dit kan op je eigen locatie. Het voordeel is dan dat je de andere paarden de gelegenheid kunt geven om hun dode vriend te zien en ruiken. Zeker wanneer paarden lang bij elkaar zijn geweest, is dit een belangrijk stukje. Je kunt er zelfs voor kiezen om bevriende paarden bij het inslapen zelf aanwezig te laten zijn. Nadeel is dat je zelf voor de afvoer van het lichaam moet zorgen. Meestal regel je dit via de Rendac. Het is ook mogelijk je paard te laten cremeren. Een alternatief is om je paard in een kliniek of in het crematiecentrum te laten inslapen.

Hoe gaat het?

De dierenarts geeft het paard bij een euthanasie drie spuiten: een sterk kalmeringsmiddel, een narcosemiddel en tenslotte een overdosis slaapmiddel, waardoor het hart stopt. Veel mensen vinden het moment waarop het paard ‘neergaat’ door de narcose akelig. Je kunt dat enigszins begeleiden. Als hij eenmaal ligt, lijkt hij vooral in een hele diepe slaap. Het hele proces duurt niet meer dan tien minuten.
Er zijn ook mensen die de voorkeur geven aan een slachthuis. De slacht is snel en je krijgt er (een beetje) geld voor. Het nadeel is dat je paard dan nog vervoerd moet worden, wat niet fijn is als hij pijn lijdt; pijnstilling kan niet want veel medicatie heeft een wachttijd voor de slacht. Na gebruik van sommige medicijnen wordt een paard definitief uitgesloten van de slacht. Dit moet worden aangetekend in het paspoort.

Tenslotte

Vooral als je een intense band met je paard had of al heel lang samen was, kan het gemis veel verdriet geven. Dat mag er gewoon zijn. Je verliest een dierbare vriend. Misschien voel je ook wel opluchting omdat de last van een soms jarenlange verzorging van je afvalt. Ook dat is heel normaal en niets om je schuldig over te voelen. Het hoort allemaal bij dat bijzondere leven dat wij hebben gekozen met paarden om ons heen. P

Edith & Raven

"Zelf heb ik helaas ook een paar keer ‘de beslissing' moeten nemen. De laatste keer was met mijn 28-jarige Raven. 22 jaar lang hebben zo'n beetje alles gedaan wat je als mens en paard samen kunt beleven, van trektochten en wedstrijden tot ‘ons' veulentje. Ze was al een paar jaar met pensioen en we wandelden veel samen. Wel kwakkelde ze al een poosje met pijn in haar voorbenen, PPID en gebitsproblemen, maar ze kwam altijd blij naar me toe. Tot ze op een dag niet meer kwam en ik haar van achterin het weiland moest gaan halen. Ogenschijnlijk was ze niet slechter dan de week ervoor, maar ik zag het in haar ogen. Het was genoeg geweest. Ik heb een week genomen om afscheid te nemen. De laatste wandelingen, veel slobber en pijnstilling. Ik heb haar verteld hoe een geweldig paard ze was geweest al die jaren en hoe dankbaar ik was dat ze in mijn leven was gekomen. Ze is ingeslapen temidden van haar mensen- en paardenvriendinnen, haar hoofd op mijn schoot."