De Camargue: Veulens, vrijheid en het allermooiste cadeau

Camarguepaarden leven niet (meer) helemaal vrij in het gebied, en rennen alleen nog door de branding voor fotoshoots. Tegenwoordig leven de schimmel-schoonheden in ‘manades’. Bit & Cap bezocht zo’n manade.

Hun verschijning gracieus en robuust tegelijk. Hun kuddes ogenschijnlijk net zo krachtig en vrij als de felle wind waarmee ze bijna continu omringd zijn. Hun ogen diep als de zee die zo dichtbij is … Het Camarguepaard bezit als geen ander de kracht om tot de verbeelding te spreken. 

De kudde in

Wat een voorrecht om deze bijna mystieke paarden in levende lijve te mogen aanschouwen. En hoe! Niet van een afstandje, niet vanachter een hek, maar middenin de kudde. Bij Manade ‘Mas de la Cure’, middenin de natuur bij het stadje Saintes Maries de la Mer, kan het. 

Deze fokkerij is tevens thuisbasis van het ‘Maison du Cheval Camargue’, een stichting ter bevordering van het culturele en hippische erfgoed van de streek. Toeristen en paardenliefhebbers worden hier met alle liefde meegenomen de kudde in. Een ware belevenis!

Eerste ontmoeting

Na ruim een uur lopen over het immense terrein van de manade, zien we de kudde voor het eerst vanuit een wildkijktoren. De paarden hebben ons ook opgemerkt. De veulens, nog vlakbij hun moeders, lijken niet erg verontrust over die plotselinge verschijningen op dat malle hoge ding. 

Hun moeders en de andere merries hebben ons wel degelijk opgemerkt en houden ons even nauwlettend in de gaten. Algauw lijkt er consensus te zijn bereikt in de kudde: er is geen gevaar, het grazen kan worden hervat.

Semi-liberté

Anders dan veel mensen nog denken, zijn de kuddes in de Camargue niet meer helemaal wild. Sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog, toen het gebied en zijn infrastructuur zich flink ontwikkelden, leven de paarden in ‘semi-liberté’: in ‘schijnvrijheid’. 

Bijna het hele gebied is opgedeeld in privéland van manades: een woord dat zowel de enorm ruim opgezette fokkerijen als de kuddes die er rondzwerven aanduidt. Om ‘manade’ te mogen heten, moet een fokkerij ten minste twintig hectare groot zijn en minimaal vier fokmerries in bezit hebben. 

Geen overbodige luxe

Mas de la Cure bestaat uit bijna 300 hectare authentiek moeraslandschap, waar de paarden vrij toegang tot hebben. Een ‘luxe’, maar geen overbodige: om opgenomen te mogen worden in het stamboek, mag een Camargueveulen nooit op stal hebben gestaan en nooit bijgevoerd zijn. 

Zelfs een schuilstal is uit den boze. Omdat de vegetatie schraal is en de weersomstandigheden extreem kunnen zijn, door hitte en storm, is een groot gebied nodig om aan voldoende voedsel en beschutting te komen. 

Prachtige show

We zijn inmiddels afgedaald uit de wildkijktoren en staan nu middenin de kudde. Terwijl de meeste merries en veulens na vrij korte tijd hun dagelijkse bezigheden weer hebben hervat, blijft één veulenloze merrie erg alert op ons. 

Ze draaft rusteloos heen en weer en verliest ons daarbij geen seconde uit het oog. En al hadden we haar liever niet zo verontrust, en is het vanuit haar vast en zeker ook helemaal niet bedoeld om ons te plezieren, stiekem voelt het toch een beetje als een cadeautje: wat een prachtige show geeft ze weg! 

Oerpaard?

Bij het zien van zoveel sierlijke schoonheid is het lastig voor te stellen, maar het skelet van het Camarguepaard vertoont zeer opvallende overeenkomsten met dat van het Przewalski- en Tarpan-paard. 

Zo opvallend zelfs, dat officiële hippische instanties in Frankrijk het Camarguepaard als oerpaard beschouwen. Of het ras inderdaad al zó oud is, is (nog) niet duidelijk. Wel staat vast dat de Camargue tot één van de oudste paardenrassen ter wereld behoort. 

Opgravingen en muurschilderingen uit de vroegste prehistorie doen sterk vermoeden dat de paarden al letterlijk sinds mensenheugenis de Zuid-Franse moerasgronden begrazen.

Wilde verhalen

De lange maar onduidelijke geschiedenis van de Camargue is een rijke broedbodem voor allerlei wilde verhalen en legendes. Zo gaan er verhalen rond dat het Camarguepaard geen oerpaard is, maar afstamt van de legerpaarden van Hannibal (247-183 V.C.) of Attila de Hun (ca 406-453). 

Een heel ander verhaal - voor de meer romantische geesten onder ons - vertelt dat de oersterke witte paardjes al zeventien millennia geleden zijn ‘ontstaan’. Niks geen ellenlange evolutie van simpel zeediertje tot intelligente vierhoever; volgens de legende werden de eerste Camarguepaarden geboren uit het witte schuim van de zee. 

Veulentjes

Wij bezochten de Camargue in het voorjaar. Dit heeft zo zijn voordelen: de temperaturen zijn nog te verdragen, de muggen hebben hun legers nog niet volledig bijeengeroepen, de grote toeristenstroom heeft het gebied nog niet bereikt en... er worden volop veulentjes geboren! 

Alle Camargue-veulens worden ‘in vrijheid geboren’; onder de blote hemel, zonder ingrijpen van de mens. 

De eerste zes à acht maanden zal de mens een relatief onbekend fenomeen voor het veulen blijven: de kudde is zijn of haar leven, de mens slechts een incidentele gast. 

Onaangename kennismaking

De eerste échte kennismaking met de mens is vaak geen aangename: de veulens worden gespeend van hun moeder en diezelfde dag nog gebrandmerkt. Gelukkig is dit niet bij alle manades de gewoonte. Bij Mas de la Cure mogen de veulens langer bij hun moeders blijven, zodat ze na het brandmerken direct steun kunnen zoeken aan moeders warme speen. 

Gewoonlijk hebben de veulens na het brandmerken genoeg tijd om die eerste, onaangename introductie van de mens te vergeten of in ieder geval te vergeven. Tot hun derde jaar struinen ze in vrije kuddes rond over de vlaktes. Daarna begint het beleren. Althans, voor het mannelijke deel van de populatie. De merries worden vaak niet ingereden, maar als fokmerrie gebruikt. 

Volwassen Camarguepaarden zijn over het algemeen erg sterk, wendbaar en koelbloedig. Je vindt ze daarom terug in veel verschillende disciplines: van trek- tot TREC-paard en van dressuurtopper tot betrouwbaar recreatiepaard. 

Een aantal van de beste paarden wordt ingezet voor het opdrijven van de kleine zwarte runderen die gebruikt worden bij de traditionele stierenspelen. Waarbij de stier niet wordt verwond of gedood, maar na afloop weer terugkeert naar de kudde. 

Het mooiste cadeau

Vlak voordat we de kudde weer verlaten, gebeurt er iets heel bijzonders. Het is vast wederom allesbehalve de bedoeling, maar we krijgen nog één heel mooi cadeau van de kudde. 

Wanneer één van de piepjonge pluizenbolletjes zich neervlijt op een bedje van gras en bloemetjes, vormt een deel van de merries onmiddellijk een beschermende cirkel om haar heen. Een prachtig staaltje kuddedynamiek, dat laat zien dat deze dames toch nog niet helemaal gerust zijn op onze aanwezigheid. En tja, geef ze eens ongelijk ... voor deze Camarguaise dames is het nieuwe leven het allermooiste cadeau. 

Verliefd geworden? 

Dan zit er maar één ding op: een vakantie naar de Camargue! Een ontmoeting met deze prachtige kudde kun je reserveren bij Mas de la Cure: www.maisonduchevalcamargue.com. Op de site vind je ook veel mooie foto’s en informatie (in het Frans). 

Staat er geen reisje Camargue op de planning maar wil je toch, vanuit huis, de unieke sfeer van het gebied opsnuiven en het Camarguepaard op zijn mooist zien, ga dan naar https://www.featureshoot.com/2016/10/spellbinding-world-wild-camargue-horses/. Je vindt hier prachtige foto’s en een werkelijk adembenemend en hartverwarmend filmpje.