Plastische chirurgie bij paarden: hoe ver kun je gaan?

13 februari 2014, 00:00 Nieuws
Neem de schoonheidswedstrijden voor het Arabische paard. Of de Quarter Horse die meedoet aan de halterwedstrijden. Hoe meer deuk in de neus of uitpuilende spiergroepen op de juiste plek, hoe hoger de score. Sommige ingrepen zijn veterinair gezien helemaal niet moeilijk, laat staan erg kostbaar. Even de oren iets puntiger maken of wat siliconen inspuiten is zo gebeurd. “Als dit al gebeurt, dan wordt het stiekem gedaan”, vertelt paardenchirurg Jacintha Wilmink. Zij heeft zich met haar bedrijf Woumarec helemaal toegelegd op wondbehandeling bij paarden en ‘plastische chirurgie’. Haar doel is echter totaal anders dan het verfraaien van het uiterlijk. “Ik gebruik technieken uit de plastische chirurgie voor wondbehandeling of om littekens te herstellen. Dat gaat om defecten die de functionaliteit van een paard in de weg zitten. Bijvoorbeeld littekens die steeds stukgaan, heel dik zijn of het paard pijn doen. Of een bult die na een verwonding op een lastige plaats achterblijft. Wat ik doe, moet het welzijn van een paard verbeteren.”

‘Een kundig arts ziet het. Hoe netjes je ook werkt, er blijft altijd wel een klein littekentje of richeltje achter’

Aan het veranderen van raskenmerken doet Woumarec niet mee en Jacintha Wilmink denkt dat geen enkele Nederlandse dierenarts zich daarvoor zal lenen. Hoewel? “Ik ken een waargebeurd verhaal over een jonge Friese hengst die een kol had. Die is weggewerkt door een chirurgische ingreep en het dier werd goedgekeurd. Tot er allemaal nakomelingen kwamen met witte aftekeningen. Tja, dan val je alsnog door de mand.”

Gedragscode

Hoe ver kan en mag een dierenarts gaan? Waar ligt de grens? Dierenartsen hebben een gedragscode, maar daar staan ingrepen niet expliciet in omschreven. “Ik denk dat daar in Nederland heel goed mee wordt omgegaan, maar zeker weten doe ik dat niet. Als iets niet helemaal door de beugel kan, wordt dat zeker niet aan de grote klok gehangen. Als ik een vraag krijg, probeer ik altijd na te gaan wat het doel is. Stel, dat je een veulen krijgt aangeboden met ingeklapte oren. Dat ziet er vreemd uit, dus zo’n veulen is niets waard en gaat naar de slacht. Het is te corrigeren. Zou ik dat doen? Ja, ik denk het wel. Maar als het dier normale oren heeft en de eigenaar vraagt me om ze van vorm te veranderen omdat dat mooier is, dan begin ik daar niet aan.” René van Weeren, professor aan de Universiteitskliniek voor Paarden, Faculteit Diergeneeskunde in Utrecht, legt uit dat in Nederland het ingrepenbesluit van kracht is. Daarin staat dat geen andere operaties mogen worden uitgevoerd dan waarvoor een veterinaire noodzaak is. “Dat houdt dus automatisch in dat ingrepen die alleen ter verfraaiing zijn niet mogen.” De scheidslijn is dun. Mist een paard door een ziekte of een ongeluk een oog, dat kan hij daar prima mee leven. De meeste mensen vinden het echter een akelig gezicht, zo’n lege oogkas. Het is mogelijk om een kunstoog te plaatsen. Wilmink: “Daar heb ik op zich geen problemen mee. Een paard maakt het niet uit of er wel of niet iets zit. En als dat voorkomt dat het beest naar de slager gaat omdat niemand hem wil hebben, terwijl hij zich er prima mee kan redden, waarom dan niet?” Van Weeren vult aan dat een kunstoog volgens de wet alleen tijdens dezelfde operatie mag worden geplaatst als waarbij het eigen oog wordt weggehaald. “Medisch gezien zou het logischer zijn om het eerst leeg te halen en te laten genezen, maar strikt volgens dat ingrepenbesluit mag je geen extra ingreep doen om zoiets te plaatsen.”

‘Door plastische chirurgie kun je van een slecht paard geen goed paard maken’

Er zijn meer ingrepen te verzinnen die op het randje zijn. Neem het doorsnijden van de spieren om een scheefhangende staart recht te laten hangen. Het kan de waarde van een paard verhogen. Is het veterinair gezien echt nodig? Wilmink kan het zich voorstellen. Een staart beschermt de anus en de genitaliën.

Couperen

Kleine plastische ingrepen bezorgen een paard weinig hinder. Er is meestal wel narcose voor nodig, omdat de dieren uiterst stil moeten liggen tijdens het secure hechtwerk. Maar zeker als het om het herstellen van wonden of littekens gaat die in de weg zitten, voelen paarden zich na de ingreep snel beter dan ervoor. Dus in zoverre is het ethisch zeker verantwoord dat ze even wat ongemak van een operatie ervaren. Dat is natuurlijk anders bij enorme veranderingen als meer deuk in een neus. Of het couperen in staarten, wat ondanks een verbod in de trekpaardenwereld nog gewoon gebeurt door de paarden over de grens te vervoeren, omdat geen Nederlandse dierenarts zich ervoor leent. Jacintha Wilmink: “Je mag een paard niet maltraiteren, omdat jij het wil. Zo’n staart heeft een functie. Het risico van een plastische ingreep is bij paarden net zo groot als bij mensen. Er kan infectie ontstaan. Als er lichaamsvreemd materiaal wordt ingebracht, kan dat afstotingsreacties geven. Iedereen kent die beelden van mislukte operaties, waarbij grote, opengesprongen wonden ontstaan of implantaten die gaan lekken. Dat is bij een paard niet anders. Als het niet in het belang is voor het welzijn, mag je een paard dit niet laten ondergaan. Het is technisch mogelijk, dus er zullen best gebieden zijn op deze wereld waar het toch gebeurt.” Van Weeren is het met haar eens. “In Nederland is er bij mijn weten geen grijs circuit waarin zulke dingen worden gedaan. Anders zouden wij het wel zien. Het past ook niet bij de Nederlandse aard, wij zijn daar te nuchter en te zuinig voor.”

Voorbeeldfunctie

De beslissing om een ingreep uit te voeren ligt dus voor het grootste deel bij dierenartsen zelf. Jacintha Wilmink geeft aan dat ze de ethische kant voortdurend in haar achterhoofd houdt, omdat ze vindt dat dierenartsen een voorbeeldfunctie hebben en op geen enkele manier in de verleiding mogen komen om op een onheuse manier geld te verdienen. “Door plastische chirurgie kun je van een slecht paard geen goed paard maken. Zo’n dier valt toch door de mand. Ik kan me wel voorstellen dat het toch gebeurt, als het alleen om uiterlijk gaat en er is veel geld of eer mee gemoeid.” Het is verboden om aan keuringen deel te nemen met een paard dat kunstmatig is verfraaid. Is het altijd zichtbaar als eraan is gesleuteld? “Een kundig arts ziet het. Hoe netjes je ook werkt, er blijft altijd wel een klein littekentje of richeltje achter. Let wel, als iets wordt ingespoten of via een scopie wordt gedaan, dan kan het gaatje ergens anders zitten. Maar als je een keuring op uiterlijk zuiver wilt houden, zou het verstandig zijn om daar een dierenarts met kennis van zaken bij te betrekken. En de smoesjes dat een paard het litteken heeft doordat hij zichzelf heeft verwond, zou je kunnen ondervangen door verwondingen te laten aantekenen in het paspoort. Al is het natuurlijk jammer dat dat allemaal nodig is.” Het dier zelf geeft er niets om hoe hij eruitziet. Wilmink moet smakelijk lachen om het waargebeurde verhaal dat in het buitenland gecastreerde ruinen van namaaktestikels werden voorzien, zodat ze ‘hun waardigheid’ zouden behouden. “Dat is vast door een man bedacht. Maar zo denkt een dier echt niet. Pijn of geen pijn, dat is wel relevant. En daar moeten we het vooral ook bij houden.” www.woumarec.nl

Paardenchirurg Jacintha Wilmink heeft zich met haar bedrijf Woumarec helemaal toegelegd op wondbehandeling bij paarden en ‘plastische chirurgie’.