Klompen voor hoefbevangenheid

13 februari 2015, 00:00 Nieuws
Ronde hoefijzers, dus zonder open takken aan de achterzijde, worden al sinds mensenheugenis gebruikt om paarden die hoefbevangen zijn verlichting te bieden. Bijna tien jaar geleden kwam veterinair en hoefsmid Steve O’Grady uit Virginia in contact met een paardenarts die daar een variant op had bedacht. Het liet O’Grady niet los. Hij knutselde door en kwam met het idee voor een houten hoefijzer, dat wel iets weg heeft van een klomp. Sindsdien heeft hij hiermee veel paarden geholpen. “Om te begrijpen hoe het werkt, moet je weten wat er gebeurt als een paard hoefbevangen is”, legt hij uit. “De verbinding tussen de hoornschoen en het inwendige van de hoef laat los. Dan spelen er twee krachten: het gewicht van het paard en de trekkracht van de diepe buigpees. Daardoor kantelt het hoefbeen en prikt de voorkant ervan in de zool. Dit is een bijzonder pijnlijk proces voor een paard.” De houten klomp die O’Grady heeft ontworpen geeft tegendruk, die de kanteling tegengaat. De aan de onderkant afgeronde klos biedt door zijn model ook een tegenkracht tegen zijdelingse kanteling, iets waar volgens de Amerikaan de meer traditionele vormen van aangepast beslag bij achterblijven. “Die zijdelingse beweging krijgt meestal weinig aandacht. Terwijl dat natuurlijk ook grote gevolgen heeft, voornamelijk bij het draaien of wenden van het paard.”

Röntgenopnamen

O’Grady heeft met zijn houten hoefijzers vooral succes bij chronische hoefbevangenheid, waarbij de ziekte af en toe oplaait. In Nederland zie je dat niet vaak, omdat hier minder lang wordt gedokterd met paarden die zulke klachten hebben. De klompachtige constructie zit met de vlakke onderkant tegen de hoef. Tussen het hout en de hoef komt een tweecomponentenvulling, waardoor het gewicht nog evenrediger wordt verdeeld over de zool. De aan alle kanten afgeronde zijkanten, zorgen ervoor dat het paard makkelijker ‘over de voet’ rolt. “Het succes staat of valt met de manier waarop het wordt aangebracht”, waarschuwt O’Grady. “We doen dat altijd aan de hand van röntgenopnamen, waarbij we de stand van het hoefbeen als maatstaf gebruiken.” De Amerikaan somt de voordelen van de klompjes op. Vooral de evenredige verdeling van het gewicht over een specifiek deel van de voet vindt hij doorslaggevend. “Daarnaast maken we gebruik van eenvoudige en goed hanteerbare materialen, die ook nog eens makkelijk bewerkbaar zijn. Je kunt bijvoorbeeld snel het break-overpunt verleggen of hielverhoging realiseren. Het wordt bevestigd als een gewoon ijzer, dus het paard heeft er geen last van en hoeft niet te worden verdoofd.”

‘Het is echt vorm van correctie van de voetstand’

Pijn wegnemen

O’Grady benadrukt dat de houten klossen nooit zomaar moeten worden aangemeten. “Het is echt een vorm van correctie van de voetstand, dus je werkt aan de hand van verschillende röntgenbeelden. Zowel van opzij als van achteren genomen. Door denkbeeldige lijnen te trekken kun je zien hoe de stand van het hoefbeen is ten opzichte van de grond en de kroonrand. Daar passen we het houten model op aan.” Bij het behandelen van hoefbevangenheid wordt volgens O’Grady altijd de nadruk gelegd op het wegnemen van krachten op de aangetaste lamellen, die de verbinding tussen hoefbeen en hoornschoen vormen. “Met de houten klosjes willen we in de eerste plaats pijn wegnemen. Tegelijk proberen we te voorkomen dat het hoefbeen verder kantelt. Tenslotte moeten we zorgen dat er weer een gezonde verbinding ontstaat tussen hoefbeen en hoorn. Onderzoek heeft uitgewezen dat het herstellen van de normale positie van het hoefbeen een belangrijk criterium is. Dat is nou precies wat je met de klompen kunt doen. En door de afgeronde zijkanten nemen de krachten op de lamellen ook af, waardoor de hoef de kans krijgt weer gezonde aangroei te produceren.”

Levend materiaal

Voor de constructie gebruikt O’Grady multiplex of triplex van drie tot wel vijf centimeter dik. Een gewoon hoefijzer wordt gebruikt voor de buitenmaat. Het hout wordt schuin afgezaagd en daarna met een houtrasp in model gebracht. Een dunne en een dikkere laag multiplex kan ook. Deze worden met lijm en schroeven aan elkaar verbonden. Er zijn ook varianten gemaakt, waarbij de onderste, afgeronde laag van een kunststof materiaal is. “Dat werkt ook”, zegt O’Grady. Extra laagjes hout of ander materiaal kunnen worden aangebracht naar behoefte. “Het hangt er maar net vanaf hoe hoog je het geheel wilt maken, om de juiste stand van het hoefbeen te creëren.”

‘Een hoefbevangen paard heeft al genoeg pijn, dus je zoekt naar iets dat geen extra ballast geeft’

Waarom koos O’Grady voor hout, dat toch snel slijt? “Omdat het makkelijk te bewerken is, zelfs nadat het is aangebracht. Daarnaast is hout een levend materiaal. Het absorbeert de energie van de impact als een voet op de grond wordt gezet, terwijl het toch zijn vorm behoudt. En het weegt niks. Een hoefbevangen paard heeft al genoeg pijn, dus je zoekt naar iets dat geen extra ballast geeft. Het mooie is bijvoorbeeld dat als de voorkant van het hoefbeen door de zool prikt, je heel makkelijk een stuk uit de eerste laag multiplex kunt frezen om die plek te ontlasten. Dan maak je er een soort halve maan van, die alleen tegen de achterkant van de voet rust. Of je maakt een extra tussenlaagje in de vorm van de letter W. Een wig toevoegen voor meer hiel gaat ook heel gemakkelijk. Maar je kunt dat effect ook bereiken door aan de onderzijde de voorkant van het klompje af te vijlen. Ieder geval van hoefbevangenheid is uniek. Daarom wil ik een systeem dat niet standaard is, maar voor ieder paard eenvoudig op maat maakbaar, aan de hand van de röntgenopnamen.” Het houten hoefijzer is niet geschikt om afstanden mee af te leggen, maar dat doet een paard met deze conditie niet. “Het is voor revalidatie, dus tijdens de periode van boxrust. Zodra er sprake is van herstel gaat er weer een gewoon ijzer onder.”

[row][six]

Schroeven

Op röntgenfoto’s geeft O’Grady met lijntjes aan wat de ideale hoefstand zou zijn ten opzichte van wat er binnen in de voet gebeurt. “Dat is de houvast voor het bekappen en aanmeten van de klomp.” De Amerikaan schroomt daarbij niet veel hoorn te laten weghalen door de hoefsmid. “Maar we gaan nooit door tot in het leven”, waarschuwt hij. Het wijdste gedeelte van de hoef wordt opgemeten voor de maat van de klomp. Die wordt vervolgens vastgezet als een normaal ijzer, met het verschil dat er schroeven worden gebruikt die, in tegenstelling tot de hoefnagels, van boven naar onder door de hoef gaan. “Want je gebruikt schroeven die het hout aantrekken”, verklaart de Amerikaan. Alle gaatjes worden voorgeboord met een dun boortje. Een randje gipsverband wordt gebruikt om de scherpe randjes van de schroeven te bedekken. Als de hoefwand te hevig is aangetast om het klompje te houden, worden alleen schroeven in het hout gedraaid langs de buitenkant van de hoef. Ze fungeren als steun. Om de schroeven en de hoef wordt een gipsverband aangelegd, om het geheel op zijn plaats te houden. Bij acute hoefbevangenheid gebruikt O’Grady alleen gipsverband om de klos aan de hoef te bevestigen, zodat hij deze regelmatig kan verwijderen en zo nodig aanpassen.

O’Grady gebruikt het houten hoefijzer al vele jaren met succes. “Met traditioneel orthopedisch beslag houd je toch altijd een bepaalde mate van druk op de hoefwand en dus op de beschadigde lamellen. Bij de klomp worden de krachten beter verdeeld. Bovendien heeft de afgeronde onderkant tot gevolg dat er minder zijwaartse krachten op de lamellen komen te staan als een paard zich omdraait. De voet rolt veel makkelijker alle kanten op.” Hij geeft aan ook zeer goede resultaten met dit beslag te hebben bij paarden met witte lijn ziekte, hoefbeenfracturen, hoefkatrolbreuken en losse wand.

[/six][six]

[panel]

Beduidend comfortabeler

“Enige tijd geleden heeft O’Grady een voordracht gegeven over deze materie. Sindsdien gebruiken we het houten hoefijzer in onze kliniek. Ik mag wel zeggen met opzienbarende resultaten”, zegt Peter Wiemer, paardenarts van De Lingehoeve en voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Hoefsmeden. Hij legt uit dat ze de klompen in de kliniek zelf maken. “We hebben een voorraadje van verschillende maten liggen. Het werkt geweldig. Je kunt het rolpunt verder naar achteren brengen, waardoor er minder trekkrachten op het hoefbeen komen. Het paard is gelijk minder pijnlijk in het toongedeelte.” Wiemer benadrukt dat de biomechanische eigenschappen de genezing bevorderen. “Je krijgt minder verval van beschadigde delen. De vorm is de kern. Je zou het ook van ander materiaal kunnen maken, maar dit is makkelijk.”

Dat de klompen nog niet echt zijn aangeslagen in Nederland komt volgens Wiemer door onbekendheid met de materie. “Het vergt een speciale manier van aanbrengen die men hier niet gewend is. Maar het is een perfecte vorm van eerste hulp bij acute gevallen. Paarden waarbij het hoefbeen door de zool dreigt te komen of al is gegaan, hebben met dit beslag meer kans op herstel. Ik kan het van harte aanbevelen. Paarden zijn er beduidend comfortabeler door en genezen beter, dan met welke andere vorm van aangepast beslag.”

[/panel]

[/six][/row]