Help, mijn paard hangt!
Nieuws
Je paard staat vast, maar opeens stapt hij achteruit en gaat met zijn volle gewicht aan het touw hangen, met alle mogelijke gevolgen van dien. Wat doe je dan? Of had je deze hele situatie voor moeten zijn?
“Eigenlijk is het vrij logisch dat een jong paard gaat hangen”, stelt Emiel Voest. Hij is grondlegger van het Freestyle Trainingssysteem. Op zijn stal in Ruinerwold behandelt hij probleempaarden en heeft hij trainingen. “Het is al bijzonder dat je een paard met een tuigje om zijn hoofd belet om vrij te bewegen. Als het paard zijn hoofd niet alle kanten op kan doen doordat hij vaststaat, kan hij in paniek raken. Een jong paard dat gaat hangen, doet dit dus niet expres. De druk op het halster veroorzaakt een tegengestelde reflex: het dier voelt de druk van het halster en gaat nog meer hangen. Hij kan niet zelf denken ‘als ik een stapje naar voren doe, gaat de druk weg’.”
Gelukkig kun je een paard heel goed trainen om vast te staan zonder hangen, aldus Voest, die stelt dat er twee varianten zijn van een hangend paard. “Je hebt jonge paarden, die het vaststaan nog niet kennen, dat eng vinden en daarom gaan hangen. De andere mogelijkheid is dat een ouder paard, dat vaststaan wel kent, toch opeens gaat hangen. In dat geval is er altijd wat voorgevallen dat het hangen veroorzaakt heeft. Het is belangrijk om te achterhalen wat dat is, anders kun je het probleem niet aanpakken.”
Stappenplan
Emiel Voest leert een paard vaststaan in verschillende stappen. “Eerst doe ik grondwerk met het paard. Ik leer hem aan de leadrope (lang touw aan halster) goed te reageren. Als het paard wat druk voelt op het halster moet hij een stap voorwaarts zetten. Dan doe ik een extra lange lijn aan het halster. Deze gaat door een ring in de muur, het uiteinde houd ik vast. Als het paard gaat hangen, laat ik de lijn geleidelijk vieren totdat het paard op een hulp naar voren stapt. De beloning is dan dat de druk wegvalt. Als dat goed gaat, doe ik opnieuw de lijn door de ring aan de muur, maar sla het uiteinde dan een aantal slagen om de lijn zelf. Als het paard nu gaat hangen voelt hij wel druk, maar zal het touw heel langzaam steeds iets vieren, dus de druk wordt niet te groot en gelijkmatig opgebouwd. Als het goed is, heeft het paard door de training ervoor geleerd dat hij bij druk een stap naar voren moet doen om beloond te worden. Als dat gebeurt, beloon je hem ter ondersteuning met een klopje of je stem. Als dit bevestigd is kun je het paard vastzetten, want hij heeft geleerd niet te gaan hangen, maar bij druk op zijn hoofd een stap naar voren te doen.”
Praktische tips
Iemand die hele dagen met jonge paarden te maken heeft en het ‘hang-probleem’ uit de praktijk kent, is Henk Hammers. Hij runt zijn eigen trainingsstal in Zwartsluis en is sinds maart bedrijfsleider van het KWPN-centrum in Ermelo waar jonge hengsten en merries worden getest.
Hammers is van mening dat je nooit hele maal kunt voorkomen dat een jong paard een keer gaat hangen terwijl hij vaststaat. “Wees daarom goed voorbereid, zodat er geen ongelukken gebeuren als een paard gaat hangen.”
Hij heeft een aantal praktische tips. Zo is het belangrijk dat de bodem waarop het paard staat, niet te glad is en een goede grip geeft. In Ermelo worden de jonge hengsten en merries in hun stal vastgezet en opgezadeld. “Dat is ideaal, omdat er een dikke laag strooisel in de stal ligt. Dat is zacht en geeft veel grip. Op de was- of poetsplaats is de bodem vaak gladder en kan het paard eerder onderuit gaan als hij gaat hangen.” Een paard kan wel worden vastgezet op een poets- of wasplaats, maar dan moet de bodem genoeg grip geven, bijvoorbeeld doordat het beton goed is opgeruwd. “En”, tipt Hammers, “als je een paard dat mogelijk kan gaan hangen tussen twee touwen vastzet, zorg dan dat je de knippen aan de onderkant van het halster vastmaakt en niet aan de zijkanten. Anders komt er tijdens het hangen erg veel druk op de neus en heeft het paard het idee dat zijn neus klem zit. Dat zorgt vaak voor nog meer paniek dan het hangen zelf. Met de knippen aan de onderkant komt er meer druk achter de oren, daar reageren paarden meestal minder heftig op.”
Niks doen
Maar wat doe je als je vaststaande paard toch gaat hangen? “Helemaal niks”, aldus Henk Hammers. Niet alleen kan ingrijpen gevaarlijk zijn voor de paardeneigenaar zelf, Hammers’ ervaring is dat het paard het vanzelf opgeeft. “Het is daarbij natuurlijk wel belangrijk dat het paard niet kan losraken. Gebruik daarom goed materiaal. Wij gebruiken dubbel doorgestikte halsters met extra zware ringen en gespen die niet kapot kunnen gaan. Ook het touw moet sterk zijn en een goede knip hebben. Als het paard niets bereikt met hangen, leert hij vanzelf om netjes vast te staan. Bij ons is het op deze manier nog nooit misgegaan.”
Medisch bekeken
Hoe vaak resulteert hangen aan het halster nu eigenlijk in blijvende schade aan de kwetsbare structuren in de nek? Volgens paardendierenarts Astrid Bos van Dierenkliniek Emmeloord valt dit gelukkig mee. “Wij zien met enige regelmaat paarden met chronische problemen in dit gebied. Meestal is daarbij niet meer te achterhalen of dit van hangen komt. Een paard kan bijvoorbeeld ook achterovergeslagen zijn. En daarbij moet je je ook realiseren dat wij paarden vanuit een grote regio krijgen. Daardoor zien wij dit soort problemen vaker dan de gemiddelde dierenarts.”
In het geval dat er wel schade is in het gebied achter de oren, kan dat ernstig zijn. “Naast de benige structuren zitten daar de nekband, die aanhecht op het achterhoofd, de slijmbeurs tussen de atlas en de eerste halswervel, spieren en zenuwen. Er zijn allerlei variaties mogelijk in ernst en mate van beschadiging van deze structuren. De slijmbeurs kan ontsteken, er kunnen botfragmentjes van het achterhoofd losraken en er kunnen verkalkingen ontstaan. In zeer ernstige gevallen kunnen de nekwervels beschadigen. Heel vervelende problemen, die trouwens ook lang niet altijd als zodanig herkend worden”, weet de paarden dierenarts. Zo komen er wel eens paarden binnen met ‘vage’ klachten als hoofdschudden of verzet bij het aan de teugel lopen. “Dat zie je veel bij paarden met kwetsuren in het gebied achter de oren: zo lang ze met de neus naar voren lopen is er geen enkel probleem, maar moeten ze nageven tijdens het rijden, of worden ze hoger ingesteld voor dressuur, dan krijgen ze last.” Makkelijk te behandelen zijn deze klachten niet, aldus Bos. “De pijn verlichten kan vaak wel, bijvoorbeeld door shockwave therapie of lokale injecties.” Dat klinkt allemaal heel naar, maar als je paard toch een keer gaat hangen hoef je niet meteen het allerergste te vrezen, aldus Astrid Bos: “Ja, het is een kwetsbaar gebied, maar het geeft echt niet altijd blijvende schade.”