Psyche: jouw optimale stressniveau

Doseren

“Stress is een fysieke reactie van je lichaam, het is een soort overlevingsreactie”, legt Sanne uit. Vroeger gaf je lichaam zo’n reactie als er gevaar dreigde, bijvoorbeeld als je een beer tegenkwam. Tegenwoordig krijgen we stress van andere situaties. “Bijvoorbeeld als je in bed ligt en je beneden ineens gerommel hoort. Of als er gedachtes door je hoofd spoken als: ‘ik krijg mijn werk niet af’ of: ‘mijn paard gaat er vast vandoor’”. Die fysieke reactie komt overeen met angst, waar we Sanne al eerder over spraken. Ze legt uit: “Je wordt aangezet tot actie, om uit dat oncomfortabele gevoel te komen. Je wordt extra alert door de cortisol (een stresshormoon) en de adrenaline die je lichaam aanmaakt. Je krijgt een hogere hartslag en verstrakte spieren. Ons lichaam doet dit natuurlijk niet voor niets en tot op een bepaald punt is het heel functioneel; je wordt er scherper en alerter door en zo kun je beter, adequater reageren. Je moet het alleen wel weten te doseren. Bij sommige ruiters gaat het hier mis, die blijven maar adrenaline en cortisol aanmaken, waardoor hun stressniveau veel te hoog wordt.”

‘Tot op een bepaald punt is spanning heel functioneel; je wordt er scherper en alerter van’

Hoge spierspanning

“Voor je paard geldt overigens ook dat een beetje stress of spanning best nuttig kan zijn. Tot een bepaald stressniveau is ook je paard sneller, alerter en flitsender. Maar net als jij als ruiter kan ook je paard over dat optimale stressniveau heengaan en dan werkt het averechts. Hij wordt dan bijvoorbeeld strak in de rug en in de kaak of wordt kijkerig. Dat is eigenlijk hetzelfde als bij ons”.

Vooral de hoge spierspanning als gevolg van een te hoge dosis cortisol en adrenaline is nadelig voor ruiters, vertelt Sanne. “Het verandert namelijk – vaak onbewust – de communicatie met je paard, waardoor hij ook anders zal reageren. Als je normaal subtiele hulpen geeft en door stress een hoge spierspanning krijgt, is de kans groot dat je bijvoorbeeld ineens een veel hardere beenhulp geeft dan normaal of net iets harder wordt in je hand. Je paard merkt aan jou dat er iets anders is dat is niet bevorderlijk. Het is belangrijk je hiervan bewust te zijn en niet over het optimale stressniveau heen te gaan.”

Optimale stressniveau

Maar wat is dan precies het optimale stressniveau? “Dat is voor iedereen anders”, legt Sanne uit. “Sommige mensen hebben er baat bij om na een stressvolle dag te gaan rijden, bijvoorbeeld iemand die van nature een heel laag spanningsniveau heeft en daardoor vaak wat sloom reageert. Zo’n ruiter kan door dat beetje extra cortisol dan wat scherper, en daardoor beter, gaan rijden. Wie van zichzelf al wat meer spanning in zijn lijf heeft, kan beter een ander moment kiezen om te gaan rijden. De extra stresshormonen, veroorzaakt door een hectische dag, kunnen het spanningsniveau dan te ver omhoog laten schieten. Het vinden van jouw eigen optimale spanningsniveau is heel belangrijk in mijn trainingen. Het is heel nuttig om te weten waar dat punt bij jou en je paard ligt en wat je moet doen om dat te halen. Dat is voor iedere combinatie anders. Kijk altijd goed naar jezelf en je paard. Een gevoelig paard kan minder spanning van jou gebruiken. Bij een dominante hengst daarentegen, kan het soms wel werken.”

Sanne gebruikt in haar trainingen twee typen methoden om te voorkomen dat ruiters over het optimale stressniveau heengaan:

Gedachten

De eerste heeft te maken met gedachten. “Vaak komt de stress door je eigen gedachten”, legt Sanne uit. Je denkt: ‘Ik ga vast slecht presteren’, of ‘mijn paard zal er wel weer vandoor gaan op dat ene bospad’. Probeer dit om te zetten naar positievere gedachten. Dit vermindert je stress en daarmee verklein je de kans dat er inderdaad iets fout gaat.”

Ademhaling

Daarnaast is er ook een fysieke aanpak. “In gespannen situaties adem je vaak te hoog. Dat creëert steeds meer, nieuwe stresshormomen. ‘Relax’ zeggen helpt dan meestal niet, maar een lage buikademhaling bouwt stresshormonen wel af. Je kunt hier allerlei ademhalingsoefeningen voor doen die je helpen je ademhaling onder controle te krijgen.”