Omgang met paarden is goed voor kinderen!

Amerikaanse wetenschappers onderzochten wat de omgang met paarden doet met de stressniveaus en sociale vaardigheden van kinderen. Wat blijkt? Omgaan met paarden is goed voor ze, ook op de langere termijn.

De knappe koppen van deze wereld waren het er al een tijdje over eens: de omgang met dieren doet een mens goed. Maar de zeer positieve invloed van paarden op kinderen en hun ontwikkeling, die werd niet zo lang geleden aangetoond door dr. Patricia Pendry en haar team van Washington State University. 

Pendry is zelf paardenliefhebber én afkomstig uit Nederland. “Ik was heel benieuwd of paarden het stressniveau van kinderen verlagen. Dat idee zong altijd al rond in mijn achterhoofd. Paarden maken zo’n belangrijk onderdeel uit van vele mensenlevens, en ik wilde weten of een intensief paardenprogramma enig effect zou hebben op de stresswaarden van kinderen.” En dus schreef Pendry een voorstel en enthousiasmeerde andere wetenschappers en geldschieters om haar heen. 

“Uiteindelijk bleek het project vijftig keer zo veel werk als ik van tevoren had bedacht”, glimlacht Patricia. “We zetten een intensief naschools programma met paarden op en wierven 131 kinderen, die dit programma in groepen tien weken lang vier maal per week volgden.” Het programma was nauwkeurig uitgestippeld. Het moest immers voor ieder kind exact hetzelfde zijn om betrouwbare conclusies te kunnen trekken.

Intensief programma

Alle lessen waren rondom een thema georganiseerd. Grenzen stellen bijvoorbeeld, iets wat je zeker nodig hebt met paarden. Of omgaan met situaties waarin je je niet op je gemak voelt, zoals de eerste keer paardrijden, of iets spannends doen met een paard. “Kinderen leerden zo hoe emoties hun gedrag en gedachten beïnvloeden en hoe ze hun gedrag konden sturen. Het natuurlijke gedrag van paarden werd gebruikt om ze te laten ervaren wat ze met hun non-verbale communicatie bereiken, en ook waartoe ze eigenlijk in staat zijn. Een zwaar paard met de druk van één vinger kunnen omzetten doet veel met iemands zelfvertrouwen.” 

Tien weken lang bestond het intensieve programma uit onderdelen als aanraken, borstelen, wandelen met paarden, paardrijden en natural horsemanship oefeningen. Aan het eind van elke les werd in groepjes gereflecteerd op wat de kinderen hadden geleerd, hoe de middag was verlopen en werd er een link gelegd met het leven en menselijke interactie. Bovendien werden gedurende de hele middag op diverse momenten speekselmonsters afgenomen. Zo werd gemeten hoe het ervoor stond met de hoeveelheid stresshormoon, cortisol. 

“Vlak voor een kind het zadel in veerde, lieten we hem of haar in een buisje kwijlen. En na 25 minuten deden we dat weer. Het duurt ongeveer 25 minuten voordat stresshormoon meetbaar is in het speeksel, dus na precies twintig minuten konden we zien hoe gestrest een kind was op het moment dat het ging paardrijden. Ook werden de emoties van de kinderen met vragenlijsten bijgehouden. Zo konden we beoordelen wat emoties deden met de waarden.”

Stresswaarden

Aan het einde van het programma bleken de stresswaarden van de betrokken kinderen in positieve zin af te wijken. Ze hadden lagere cortisolspiegels, zowel ’s middags als gemiddeld genomen per wakker uur. Bovendien waren de kinderen sociaal competenter geworden. Sociale competentie staat voor een combinatie van aspecten die helpen om als mens goed te kunnen functioneren.

“Het grote verschil was dat kinderen er beter in slaagden om hun eigen stress te reguleren. Ze konden zichzelf kalmeren, hun lichaam ontspannen en positief gaan denken. Zeer belangrijke eigenschappen die sociaal competent zijn ondersteunen! Maar daar blijft het niet bij. De positieve uitwerking van de omgang met paarden werkt door tot op latere leeftijd. Er bestaat namelijk een verband tussen cortisolspiegels en gedragsproblemen.”

Ritme

Ieder mens heeft namelijk een vast cortisolritme gedurende de dag, en dat bepaalt je stressniveau op een bepaald tijdstip voor ruim 70 procent. Je stresswaarden zijn ’s ochtends vrij hoog – dan moet je immers opstarten. ’s Middags is het al een stuk lager en vlak voor je naar bed gaat is je natuurlijke stressniveau bijna nul, zodat je rustig kunt gaan slapen. De resterende 25 procent kent pieken en dalen in reactie op wat je meemaakt gedurende de dag. Ga je een uitdaging te lijf of staat je iets spannends te wachten, dan stijgt je cortisolniveau. 

“Dit is hoe het hoort te gaan. Kinderen die veel stress meemaakten of al wat gedragsproblemen hebben, hebben vaak ontregelde cortisolspiegels. ’s Middags hebben ze bijvoorbeeld te veel cortisol, of het blijft gedurende de hele dag door nogal vlak. Stresshormoonproductie in kinderen is vooral interessant omdat we uit eerder onderzoek weten dat een gezond cortisolritme op latere leeftijd kan beschermen tegen bepaalde fysieke en mentale gezondheidsproblemen.” Denk aan hoofdpijn en hart- en vaatziekten, maar ook depressies, overspannenheid en gedragsproblemen zoals agressief gedrag, concentratieproblemen, geheugenissues en slaapstoornissen.

Spanningsboog

Je lichamelijke reactie op stress hangt samen met hoe je stress interpreteert en hoe je ermee omgaat. De omgang met paarden geeft kinderen de vaardigheden en ervaring om hun eigen lichaamsreacties te voelen als ze iets spannends doen. 

“En vervolgens blijken ze de spanningsboog beter te kunnen reguleren. Door de ademhaling net zo langzaam als die van het paard te maken bijvoorbeeld. Maar ook de aanraking van het paard en zelf ritmisch aaien is heel fysiek en het stofje oxytocine wat daarbij vrijkomt helpt de kinderen om hun stresslevels binnen de perken te houden. De kinderen leren door paarden te relativeren en door hun perceptie van stress te veranderen kunnen ze stress in spannende gebeurtenissen, én in het dagelijks leven, beter inschatten. Ook weten ze wat ze zelf aankunnen, en hoe ze controle krijgen over situaties.” 

Buiten een versterkt stressmanagement verbetert de omgang met paarden de regulatie van emoties en gedrag. “En de combinatie van die drie facetten verbetert zelfs cognitieve vaardigheden, zoals plannen. Het leert kinderen te geven en nemen in sociale situaties en ze worden zich bewust van de rol van lichaamstaal hierin.”

Uniek paard

Naar het effect van dieren op kinderen is eerder onderzoek gedaan. Toch beïnvloedt de omgang met paarden kinderen anders, meent Pendry. “Er is iets unieks aan een paard wat dit soort effecten mogelijk maakt. Paarden zijn prooidieren en dat feit gaat gepaard met een unieke set eigenschappen.” 

“Paarden zien enorm veel en voelen de spanning van anderen. Bovendien is hun non-verbale communicatie heel voorspelbaar en het paard geeft de mensen in zijn buurt zoveel mogelijkheden om zijn gedrag te herkennen. Ook is het zo klaar als een klontje wie de leider is en wie niet. Ben jij het niet, dan is het paard het wel. Het gedrag van het paard weerspiegelt jouw eigen gedrag en dat maakt het zo enorm leerzaam voor kinderen.”

“En toch, ondanks het feit dat het kolossale paard met gemak 500 kilo weegt, laat hij zich met een pink verzetten. Als je jezelf waardig maakt en je correct gedraagt. Dit alles maakt paarden enorm waardevol. Dat het positieve effect er is, dat weten we nu. Of het ook blijvend is en wat we er verder mee kunnen, daarvoor is meer onderzoek nodig.”