kijken naar schrikdraad
kijken naar schrikdraad

Blog: Schrik van het schrikdraad

Nieuws

Als ik parfum heb opgespoten en de badkamer uitloop, zitten twee paar groene ogen me aan te staren. Mijn twee rode poezen Kissa en Dushi weten precies dat ze nu eten krijgen. Ze zullen ongetwijfeld een hongerig gevoel in hun buikjes hebben.


Wat mijn poezen hebben geleerd, lijkt op wat Ivan Pavlov ontdekte bij zijn honden, bedenk ik me. Pavlov deed onderzoek naar spijsvertering en merkte dat de honden al gingen kwijlen terwijl hij nog met hun voer bezig was. Hij experimenteerde hiermee en liet eerst een metronoom tikken, voordat hij de honden eten gaf. Bingo! Na een aantal keer liep het water hen al in de mond bij het horen van de metronoom, terwijl het voer nog niet eens in zicht was.

Klassieke conditionering. Iedereen heeft ermee te maken. Er is geen ontkomen aan. Bij klassieke conditionering wordt reflexmatig gedrag aangeleerd door twee prikkels aan elkaar te koppelen.

Schrikken, speeksel produceren, opgewonden raken, honger krijgen, misselijk worden, plassen en poepen, met je ogen knipperen: allemaal reflexmatige reacties. Biologisch zijn ze belangrijk.

Deze reflexen kunnen ook worden aangeleerd als een neutrale prikkel wordt gelinkt aan een prikkel die wel iets voor je betekent, bijvoorbeeld pijn. Op een bepaald moment is de ene prikkel (de pijn) niet meer nodig om het gedrag bij de neutrale prikkel al uit te lokken. Uiteraard is de neutrale prikkel dan niet meer zo neutraal. Hoe snel dat gaat, is afhankelijk van karakter en intensiteit van de gebeurtenis.

Sinds kort heb ik een vrouwelijke tandarts. Ik heb een goed gebit en heb bijna nooit een gaatje. Maar een van de weinige vullingen die ik heb, zag ze, is gebarsten en moet vervangen. Vind ik best spannend, want gaat het pijn doen?

Voor veel mensen is naar de tandarts gaan geen prettige bezigheid. Iedereen heeft daar wel eens pijn ervaren. De tandarts is een klassiek voorbeeld van klassieke conditionering.

In eerste instantie is de tandarts een neutrale prikkel. Tot zij de boor hanteert en je pijn doet. Je hartslag gaat omhoog, je verkrampt en je krijgt zweethanden. Als je de volgende keer naar de tandarts moet, gieren de zenuwen al door je lijf als ze je de behandelkamer inroept. Dan is de boor nog niet eens in zicht. De vrouw in de witte jas is geen neutrale prikkel meer, maar de voorspeller van pijn geworden.

Heel vaak spelen emoties als angst, plezier en woede een grote rol bij klassieke conditionering.

Laatst hielp ik een paard van de wei halen. Degene die het zou doen, kreeg de grote vosruin niet te pakken en vroeg mij het touwtje aan het halster te klikken. “Waarom denk je dat het mij wel lukt?’’, vroeg ik haar. “Hij loopt weg voor míj.’’ Vragend keek ik haar aan. Een paar weken ervoor had ze het schrikdraad per ongeluk op de grond laten vallen, terwijl ze met het paard door de opening van het hek liep. Dat had een behoorlijke knal gegeven waar hij heel erg van was geschrokken.

[caption id=”attachment_83474” align=”alignright” width=”300”] Foto: Remco van der Kruis[/caption]

Later sprak ik de eigenares van de vosruin. Haar paard is sensitief en reageert schrikkerig op vooral geluid. Ook het pssst, pssst van vliegenspray of het geklik van een clicker (waar ik het in mijn vorige blog over had) vindt hij spannend.

Op een eerdere stal heeft de eigenares een keer samen met hem een schok gehad van het schrikdraad. Ze had het handvat niet goed vast en de schok ging door haar heen naar het paard toe. Maandenlang heeft het geduurd voordat ze weer rustig met hem langs het schrikdraad kon.

Eigenlijk heeft het paard nu, na het recente schrikmoment, met een ketting van associaties te maken. Het schrikdraad op zich is al foute boel en klassiek geconditioneerd, maar ook degene die hem van de wei wil halen is een voorspeller voor pijn en hard geluid geworden. Het is dus niet voldoende om alleen de angst voor het schrikdraad te hertrainen. Ook degene die hem van de wei wil halen, zal zijn vertrouwen moeten herwinnen.
Ellen de Boer is sinds 2011 gediplomeerd gedragstherapeut voor paarden. Zij heeft haar opleiding bij Tinley Academie gevolgd. Vorig jaar heeft zij zich als gedragstherapeut aangesloten bij Tinley Gedragstherapie voor Dieren, waarin zij samenwerkt met enkele paardencollega’s. Al jaren werkt zij als journalist bij Haarlems Dagblad. Haar grote inspiratiebron is haar Haflingermerrie Soeda.

 

 
Weglopen voor schrikdraad