Paardendierenarts Waling Haytema: ‘Jong beginnen met trainen is zelfs beter’

1 januari 1970, 00:00 Nieuws

Steeds vaker gaan geluiden op dat het niet goed zou zijn om een driejarig paard al zadelmak te maken. Het paard zou nog niet uitgegroeid zijn en de belasting zou latere lichamelijke problemen in de hand werken. Is dat echt zo? Erkend paardenarts, FEI-dierenarts en KNHS-teamveterinair endurance met de specialisaties sportbegeleiding en orthopedie, Waling Haytema, weet waar hij over praat. En hij is niet bang om de knuppel in het hoenderhok te gooien. “De tendens om steeds langer te wachten met paarden zadelmak maken is schadelijk en leidt tot dierenmishandeling.”

Wat doet het lichamelijk met een paard als hij op driejarige leeftijd zadelmak wordt gemaakt?
Paardendierenarts Waling Haytema: “Je moet een paard altijd met verstand gebruiken, ongeacht zijn leeftijd. Maar met zadelmak maken hoef je zeker niet langer te wachten dan tot hij drie jaar is. Ik vind dat zelfs nog iets aan de late kant. Er is een tendens dat men steeds later met een paard aan het werk gaat. Maar het is juist zaak om paarden voor te bereiden op de sport of het doel waar je hem later voor wil gebruiken. Pezen, botten en spieren moeten sterker worden en dat gebeurt alleen maar door ze te belasten. Als je daar te lang mee wacht, heeft het lichaam niet de kans gekregen om zich aan te passen aan die latere belasting en dat levert problemen op.”

Is dit wetenschappelijk te onderbouwen?
“Jazeker. Er is een heel groot onderzoek geweest in Australië en Nieuw-Zeeland, onder wel vijf- of zesduizend paarden in de draf- en rensport. Daar hebben ze uitgevonden dat paarden die als tweejarige beleerd en gekwalificeerd zijn (dus wedstrijden liepen, red.) een langere carrière hadden, langer leefden en een grotere winsom hadden dan paarden waarmee als driejarige werd begonnen.

Ik snap de discussie over het zadelmak maken wel hoor, zeker als het gaat om de belasting van de druk. Maar er is gewoon bewezen dat het goed is dat paarden op jonge leeftijd, met twee of zelfs één jaar, al wat werk doen. Beweging is goed voor ze, net als dingen leren die later van pas komen, zoals in de hand zijn. Als je te laat begint met paarden werken, zeg op vijf- of zesjarige leeftijd, zijn paarden al volwassen, sterk en mentaal vaak behoorlijk onafhankelijk. Als je ze dan opeens een zadel opdoet, schrikken ze zich dood. Dat leidt tot enorm veel verzet. Beter is het dan om van jongs af aan wat met ze te doen.”

Wat kun je dan met een paard doen voordat hij drie jaar is?
“Een keer los bewegen of springen, grondwerk, longeren, een singeltje om, een bitje in, wat sturen, enzovoort. Ze gewoon langzaam aan van alles laten wennen. Dat moet je natuurlijk wel verstandig doen. Je laat ze wat kilometers maken en, heel belangrijk, geeft ze op tijd rust. Je kunt ze tussendoor ook rustig een paar weken of maandjes het land in gooien. En als je er uiteindelijk op gaat zitten, moet de ruiter niet te zwaar zijn. En geen langdurige arbeid, maar niet vaker dan twee keer per week een trainingsprikkeltje geven, zodat ze tussendoor goed kunnen herstellen. Daar kun je echt al op jonge leeftijd mee beginnen. Een bepaalde trainingsprikkel is onontbeerlijk om een paard sterker te maken en voor te bereiden om waar je hem later voor gaat gebruiken. Ik zie het zelf in de harddraverij. Paarden die om bepaalde redenen tot vier jaar in de wei blijven staan en dan pas aan het werk gaan, komen nooit op de baan. De pezen zijn simpelweg niet afgehard en niet berekend op de belasting die ze later moeten leveren. Ik denk dat een groot deel van de peesblessures bij dressuurpaarden komt doordat ze als jong paard onvoldoende belast zijn.”

Dat is het tegenovergestelde van de tendens om steeds later met een paard aan het werk te gaan.
“Dat klopt, maar die tendens leidt tot dierenmishandeling. Dat meen ik echt. Wanneer je iemand pas op achttienjarige leeftijd voor het eerst op de fiets zet, gaat hij nooit meer de Tour de France winnen. Kinderen die al op tienjarige leeftijd gaan fietsen en zo in de sport groeien, houden dat veel langer vol dan diegene die uit het niets opeens een topprestatie moet leveren. Als je een paard zijn leven lang in de wei wilt laten lopen zonder iets met hem te doen, kan dat prima. Maar wil je sport met hem bedrijven, dan is het belangrijk om hem daar op jonge leeftijd al kennis mee te laten maken. Wel op een gedoseerde wijze natuurlijk. Niet door overbelasten, maar wel door belasten.”

En de argumenten dat de groeischijven nog niet zijn gesloten of paarden hypermobiel zijn?
“De laatste groeischijven sluiten bij ruinen pas als ze zes of zeven jaar zijn. Moet je daar op wachten? Nee, natuurlijk niet. Dat is een fabeltje. Groeischijven groeien op een bepaald moment dicht. Ook als je een paard op jongere leeftijd belast. Het bot krijgt daardoor echt geen andere vorm. Blessures ontstaan in gewrichten en pezen, dat heeft niets met groeischijven te maken. Wel kun je elk paard op iedere leeftijd kapot maken. Dat kan door botschade, zoals breukjes, maar ook gewrichtsschade of een peesblessure door chronische overbelasting. Geen van alle heeft wat te maken met de botgroei. Wat betreft hypermobiel zijn: daar ga ik niet in mee. Dat moet dan eerst maar eens wetenschappelijk worden bewezen, maar ik denk niet dat de kwaliteit van onze paarden zo ver achteruit is gegaan dat ze hypermobiel zijn.”

‘De laatste groeischijven sluiten bij ruinen pas als ze zes of zeven jaar zijn’

Belasting op jonge leeftijd is dus helemaal niet erg?
“Ik heb veel ervaring met Quarter Horses. Die worden vaak al vanaf één- of tweejarige leeftijd gebruikt. Het is een heel andere sport dan dressuur of springen, met een andere opbouw en belasting, maar je kunt het idee best doortrekken naar dressuur en springen. Nogmaals, ik pleit er niet voor om met 120 kilo op een driejarige te gaan zitten, maar als je met beleid met een paard werkt, kan dat echt geen kwaad. Ik denk juist dat blessureleed op latere leeftijd komt doordat de paarden op jonge leeftijd te weinig belasting hebben gehad. Ik pleit niet voor wedstrijden op twee-, drie- of vierjarige leeftijd, maar dat wil niet zeggen dat je niets met jonge paarden kan doen. Dat geldt ook voor paarden die nog erg jeugdig zijn. Zulke paarden zijn juist gebaat bij regelmatige trainingsprikkels, daar worden ze alleen maar sterker van. Het gaat om de manier waarop je het doet. In de dressuursport worden paarden best wel vaak en lang getraind. In een goed trainingsschema geef je volwassen paarden twee keer per week een stevige trainingsprikkel, dan kun je rest van de week hersteltraining doen, longeren of een buitenrit maken. Dit is gesneden koek en geldt voor alle sporters, ook menselijke. Elke paardenhouder hoort dit te weten. Wat een forse trainingsprikkel is, ligt aan de discipline. Springpaarden bijvoorbeeld hoeven echt niet vaker dan twee keer per week hoog te springen. Verder krijgen ze afwisselend werk aangeboden. Dat is goed voor een paard.”

En competities voor jonge paarden?
“Als je het bijvoorbeeld hebt over de hengstenkeuring en alles wat daar achteraan komt, dan is dat competitief. Dan worden er soms concessies gedaan in de training. Paarden die dat niveau op die leeftijd misschien niet aankunnen, moeten het toch doen. Daarom blijf ik erbij dat je de training per paard moet aanpassen en goed moet blijven kijken of een paard zich er lekker bij voelt. Het is een kwestie van nuchter verstand, maar dat mist wel eens in de huidige paardenwereld. Mensen die zeggen dat een paard pas op vijf- of zesjarige leeftijd wat mag doen, hebben echt geen benul.”

Waar komt die tendens van steeds later beginnen dan toch vandaan?
“Tegenwoordig worden vaak beslissingen voor het paard genomen op basis van menselijke gevoelens. Het gevoel van sommige mensen is dat ze het paard willen beschermen tegen te veel belasting, maar dat is dus precies verkeerd om geredeneerd. Paarden zijn juist bewegingsdieren en worden sterker van training. Juist wachten tot ze vier jaar of nog ouder zijn, ze 1,73 m zijn, ze vrijheid blijheid gewend zijn en dan opeens van alles van ze verlangen, zorgt er juist voor dat het misgaat. Daar kan je op wachten. Paarden moet je voorbereiden op wat je later van ze wilt, lichamelijk en mentaal, zo simpel is het.”