Problemen & Oplossing: Happen en bijten

Grey komt naar het Horse Dialogue Centre, de hulpvraag is het paard weer zelfvertrouwen geven. Marlies Brunings is gespecialiseerd in paardengedrag en de interactie tussen mensen en paarden en vertelt hoe ze de problemen met dit paard oplost.

Grey is een zesjarig paard, dat in de basis goed is opgevoed. Na zijn basistraining is hij verhuisd naar een trainingsstal voor zijn verdere opleiding. Daar is van alles mis gegaan. Wat er precies is gebeurd weet ik niet, maar het heeft het paard geen goed gedaan. De vrouw bij wie hij vervolgens terecht is gekomen kan er niks meer mee. Het paard valt iedereen aan die met hem wil werken, bijvoorbeeld tijdens het longeren. Angst, onzekerheid en agressie beschrijven de relatie tussen de mensen en dit paard.

Het probleem

Een paar uur na zijn aankomst loop ik rustig de wei in om Grey te observeren. Hoe gedraagt hij zich in de kudde? Ik benader hem niet actief, hij heeft al genoeg verplichte indrukken mogen verwerken door de verhuizing. Op een gegeven moment komt hij naar mij toe en ik vraag mij af of hij van plan is over mij heen te lopen. Paard en zelfs Pony (mijn Haflinger-tank) doen dat toch anders. Het fenomeen persoonlijke ruimte is dus een aandachtspunt.

Grey is erg geïnteresseerd in mijn voeten en benen. De manier waarop bevalt mij niet, maar ik laat het nog even gebeuren want ik ben benieuwd naar het vervolg. Hij hapt naar mijn laarzen. Op een manier die mij erg doet denken aan hoe veulens hun moeder aansporen om te spelen. Ah! Speelgedrag. Maar ik ben zijn moeder niet en ook geen speelgoed.

Een tijdje later pakt hij mijn jas. Het is wederom speelgedrag en geen agressiegedrag, maar ik ben geen speelmaatje voor een paard. Als ik vriendelijk duidelijk maak dat ik dat niet wil hebben springt het paard weg om vervolgens een feestje te beginnen. Het is duidelijk speelgedrag, waarbij hij mij ‘uitdaagt’ om mee te doen. 600 kg onbekend paard dat geen respect heeft voor de persoonlijke ruimte van de mens... Nee, dank u.

Grey is geconditioneerd op twee verschillende manieren. Enerzijds is hij er aan gewend geraakt dat mensen geen persoonlijke ruimte hebben. Anderzijds is er een gebrek aan vertrouwen in de mens.

Wat is er aan de hand?

Bijten en happen zijn uitingen van hele verschillende soorten gedrag. We hebben de keuze uit speelgedrag, bindingsgedrag en agressiegedrag. Dat geeft twee uitdagingen: je moet het verschil kunnen zien en meteen op de juiste manier reageren.

Happen en bijten in het kader van spelen is onacceptabel gedrag en ontstaat meestal doordat de mens geen duidelijke leidende rol aanneemt. Hij is zo schattig en/of zielig is vaak de basis. Het paard leert dat de mens geen persoonlijke ruimte heeft die gerespecteerd hoeft te worden. Naar mensen happen en bijten als agressiegedrag is ook onacceptabel gedrag, maar ontstaat veelal door slechte ervaringen met mensen (onkunde, mishandeling). Dan moet je meer denken in de lijn van agressie die voortkomt uit angst en onzekerheid. Als je daar te heftig op reageert – van schrik, uit angst of boosheid – dan heb je de poppen aan het dansen.

Grey is geconditioneerd op twee verschillende manieren. Enerzijds is hij er aan gewend geraakt dat mensen geen persoonlijke ruimte hebben. Anderzijds is er een gebrek aan vertrouwen in de mens. De enige manier waarop ik deze twee problemen kan oplossen is het paard te benaderen met respect, vertrouwen, besluitvaardigheid, duidelijke communicatie en congruent gedrag (AV van de BEHAVE-methode). En heel veel geduld. En voorkomen dat ik olie op het potentiële vuur gooi door met te veel energie mijn grenzen aan te geven (E van de BEHAVE-methode).

De oplossing

Happen naar voeten en benen is onacceptabel gedrag. Om dat aan Grey duidelijk te maken maak ik korte waarschuwende geluiden (een soort “ey!”), en beloon met mijn stem als hij zijn neus weg draait van mijn been (“goed zo”). Als zijn neus weer richting mijn benen en voeten gaat krijgt hij een “Nee” te horen met de ondertoon ‘Weet je nog? Dat doen we hier niet’.

Ik houd mijn stem laag, sta stevig en er is geen haar op mijn hoofd die er over peinst om dit gedrag goed te vinden. Ik word niet boos, geef geen tik en heb eindeloos veel geduld. Als hij mijn voet aanraakt beweeg ik even heel snel met de neus van mijn laars. Daar schrikt hij van, maar niet heel heftig. Dat vind ik prima, omdat ik wil voorkomen dat dit speelse gedrag omslaat in onzekerheid en angst. Uiteindelijk is zijn conclusie dat deze voet helemaal niet leuk is om mee te spelen en hij loopt weg.

Als hij 5 minuten later zijn speelse feestje viert en op mij af komt springen maak ik mij groot en zeg met luide duidelijke stem “Nee! Niet hier! Dit doe je maar met die andere twee”. De inhoud van de tekst geeft mijn energie en vastberadenheid weer: ik vind het prima dat je speelt, maar niet met mij. Ik maak mezelf wel groot maar stap niet agressief naar hem toe. Dit is mijn ruimte, en daar ga jij niet in staan springen. Daarna neem ik rustig de kortste route naar de andere kant van het hek. Het is niet nodig om te blijven staan, de kans op escalatie bij mijn volgende “dit is mijn ruimte” wordt te groot. Het paard is hier net en hij heeft genoeg te verwerken na deze kennismaking. Morgen is er een nieuwe dag.

Tips

• Voorkom gevaarlijk gedrag door vastberaden, duidelijk en rustig leiderschap, zonder angst en onzekerheid
• Verdiep je in de BEHAVE-methode, dan leer je hoe het zit met alle aspecten van paardengedrag
• Doe dit thuis niet na, schakel hulp in.
• Vertrouw jij je paard niet meer? Schakel hulp in.

Over Marlies

Marlies heeft de opleiding tot gedragstherapeut voor paarden en een opleiding tot dierentolk gevolgd. “Vervolgens heb ik het Horse Dialogue Centre opgericht. Ik ben gespecialiseerd in de interactie tussen mensen en paarden en houd mij vooral bezig met veiligheid in de omgang met paarden.” Marlies ontwikkelde de BEHAVE-methode, omdat ze ervan overtuigd is dat een heleboel problemen met paarden voorkomen en opgelost kunnen worden door kennis over paardengedrag en inzicht in je eigen invloed.