Luister naar je paard: “Eigenwijs of stress?”

Stressfactoren

et als mensen verschillen paarden onderling van elkaar. Het ene paard uit zich veel meer dan het andere paard. Als je naar de mensenwereld kijkt, heb je mensen die vloekend en stampvoetend hun stress uiten en mensen die stiller en stiller worden en zich van binnen lijken ‘op te vreten’ door de stress. Bij paarden is dit niet anders. Sommige paarden zullen bij stress alles uit de kast halen om weg te komen uit de spannende situatie, terwijl andere paarden bevriezen.

Paarden kunnen stress ervaren door fysieke problemen, pijn, een onrustige omgeving, te weinig sociaal contact, te weinig ruwvoer, te weinig vrije beweging, stress bij de mens of bij andere paarden, stormachtig weer, moeilijke training, onduidelijke hulpen, het achterlaten van de kudde, een verhuizing etc. Om het ingewikkeld te maken, zijn ook alle combinaties van factoren mogelijk.

Het kan dus behoorlijk lastig zijn om te achterhalen waarom je paard spanning opbouwt. Zeker omdat we meestal niet 24/7 bij ons paard zijn. Het kan namelijk ook zo zijn dat je paard op stal of in de wei spanning heeft opgebouwd door iets wat daar gebeurd is, waardoor zijn stress-emmertje al aardig gevuld is zodra jij met hem aan de slag gaat. Hij heeft dan nog maar weinig nodig om te bevriezen of te vluchten.

Hoofd-halshouding en hartslag

Bij stress denk je al snel aan een hoge hoofd-halshouding en vaak is dat inderdaad de eerste reactie van het paardenlichaam. Bij een hoge halshouding wordt stress over het algemeen makkelijker opgemerkt door de mens, alhoewel hier het gevaar bestaat dat het paard als ‘dominant’ bestempeld wordt. Een gestrest paard met het hoofd in de lucht torent boven je uit en kan je inderdaad het gevoel geven dat je ‘gedomineerd’ wordt. In dit geval gaat het echter om een paard dat zijn lichaam in de vluchtmodus zet, omdat hij zich onveilig voelt.

‘Bevroren paarden’ kunnen hun hoofd-hals echter ook laag houden.Bij paarden met een lage halshouding wordt de link met stress helaas vaak niet gelegd. Ze lijken tenslotte hartstikke rustig. Deze paarden sluiten zichzelf letterlijk volledig af voor de buitenwereld. Je kunt dat aan de ogen zien, die afwezig in het niets lijken te staren. Als je deze paarden een hartslagmeter omhangt, zou je weleens kunnen schrikken van de verhoogde hartslag. Uiterlijk ogen ze ontspannen, maar van binnen stapelt de spanning zich op.

Bevriezing

Tot slot heb je nog paarden met een lage halshouding én een lage hartslag, waar wel degelijk stress in het spel is. Ik hoor je denken: ‘Hoe dan?!’ Beeld je eens een paard in dat de trailer niet op wil. Je krijgt hem niet verder dan met twee hoeven op de klep en daar verandert hij in een standbeeld, terwijl jij aan zijn hoofd staat te trekken. Dit paard heeft al meerdere keren op die plek gestaan zonder dat jij hem verder de trailer in kreeg en dus voelt hij zich inmiddels best OK op die exacte plek.

Je zou nu gemakkelijk kunnen concluderen dat dit paard je in de zeik neemt, omdat hij geen stress heeft. Zodra je dit paard echter toch een stukje verder de trailer in krijgt, zul je onmiddellijk stressgedrag waarnemen. Je haalt hem namelijk uit zijn zelfgecreëerde ‘comfortzone’ en ineens blijkt dat hij helemaal niet zo relaxed is op die trailer. Dus ja, het paard met de lage hartslag ervaart met twee voeten op de klep weinig spanning, maar dit is wel degelijk ontstaan vanuit stress en ‘bevriezing’.

Luister naar je paard

De volgende keer dat je met een paard bezig bent dat bevriest, bedenk je dan wat er met hem aan de hand kan zijn. Welke stressfactoren kunnen zijn gedrag veroorzaken? Kun je die verminderen of wegnemen? Ik denk dat we moeten stoppen met het persoonlijk maken van paardengedrag. Paarden nemen ons niet in de maling en ze steken hun middelvinger niet op; een paard dat bevriest, vertelt ons dat hij stress ervaart. Druk je dat zo snel mogelijk de kop in of luister je naar hem?

Door Paula van de Geest
Gedragstrainer • Paardencoach • Dierenwelzijn • Schrijven • Humor