schrikken
schrikken

De optelsom van een schrikreactie

Gedrag Horsemanship

Je kent het vast: rijd je net rustig met een lang teugeltje over een landweggetje en ineens springt je paard opzij, waardoor je half langs hem hangt en je hart in je keel zit. Maar wat zag hij nou? En waarom reageert hij zo overdreven?

Paardengedragsspecialist Lauren Bond vertelt tegen Horsenation over het mentale proces achter waarom paarden ‘spoken’: schrikken van dingen die wij niet zien.

“Ik heb veel gelezen over schrikreacties en er is over het algemeen één misvatting: een schrikreactie gaat nooit over maar één ding. Het is erg zeldzaam als de schrikreactie van een paard gestimuleerd wordt door maar een enkele respons. Het is meer het opstapelen van responsen en het druppeltje dat de emmer doet overlopen.”

Wat is een stimulus?

“Alles wat kan worden ontvangen door het paard is een stimulus. Het is iets wat de hersenen kietelt. Dus als je paard het kan voelen, zien, horen, proeven of ruiken telt het als een stimulus. Net als alle andere diersoorten zijn paarden gevoelig voor de wereld om hun heen: ze observeren, ervaren, ontdekken veranderingen en zijn soms door iets geïrriteerd. Er zijn genoeg dingen in de omgeving van je paard die niet worden geregistreerd omdat ze bijvoorbeeld te aanwezig zijn en je paard ze niet meer opmerkt. Wij zetten stimuli ook regelmatig uit, bedenk je bijvoorbeeld maar eens of jij continu de kleren voelt die je aan hebt...

In deze tijd van het jaar worden de paarden veel lastig gevallen door insecten. Wat betekent dat je paard al gepest wordt en daarbij komen ook nog bomen die op en neer gaan, koeien die weer buiten rondlopen en dan is het nog maar wachten op één extra ding dat je paard doet ontploffen.”

De wiskunde achter een inzinking

“Zie elke schrikreactie als een vat dat voor honderd procent gevuld is: denk erover als een kop thee die tot het randje gevuld is en je gegarandeerd gaat knoeien als je hem probeert te verplaatsen. Het glas van een paard is als een gelaagd shotje in een shotglas, elke soort drank staat voor een andere stimulus. Als je een vol glas krijgt, krijg je slechte beslissingen - of erger: weinig controle over de beslissingen. Laten we kijken naar dit stapeleffect met een voorbeeld uit de echte wereld.

‘Mr Ed’ wordt voor 25 procent lastig gevallen door de vliegen buiten, zelfs met vliegenspray.

Insecten: 25 %

Vandaag is de boer op het land aan het werk en gras aan het maaien, wat Mr Ed nerveus maakt want hij haat het geluid, dit voegt nog eens 25 procent toe.

Onkruid-etend monster: 25 %

Op een normale dag vult dit nog maar 50 procent van het vat. Op dat niveau kijkt het paard wat rond en is hij afgeleid en laat hij wellicht wat mild nerveus gedrag zien als hinniken of stilstaan en kijken, maar er ontploft nog steeds niets.

Maar laten we dan eens voorstellen dat we een afspraak met de zadelpasser hebben gemist en dat het zadel hem een klein beetje pijn doet, waardoor hij last krijgt van zijn rug. Pijn kan die andere 50 procent zeker opvullen, maar vandaag is Mr Ed een stoïcijns dier dat hard zijn best doet. Dus is het 25 procent waard (in het echt waarschijnlijk meer).

Pijnlijk zadel: 25 %

Nu ben jij aan de beurt. Je hebt net een dure dierenartsrekening gehad of verkeersboete en je hebt een slechte bui. Je emoties breng je mee naar je rit, want je bent een mens en die doen dat. Je bent vandaag iets te snel met corrigeren tijdens het rijden, je schopt hem iets te snel of gebruikt je zweep te hard naar zijn mening. Dit is niet alleen oneerlijk, het voegt ook een schepje toe aan zijn al redelijk volle rugzakje met druk. Zijn perceptie van oneerlijke straf telt voor 35 procent.

Gemeen baasje: 35 %

Dan kom je op een totaal van 115 % en dat zorgt voor een explosie in je handen. Laten we nog snel een andere doen:

Een vriendje dat roept in de weide: 15 %

Een ander paard dat lastig doet in de bak: 25 %

Voedertijd: 15 %

Paarden die langs het hek rennen omdat het voedertijd is: 20 %

Hard moeten werken tijdens het rijden: 20 %

Een gemene vlieg: 5 %

Dan kom je op honderd procent en het punt dat alles de mentale capaciteit van je paard kan ruïneren. We hebben allemaal weleens een gelijksoortig scenario gezien en het kan nogal frustrerend zijn als je maar weinig tijd hebt om te rijden en je paard niet capabel is om te werken die dag. Als je een uur eerder ging rijden kon je makkelijk het gestreste paard, voedertijd en de hekrenners ontwijken want die waren er toen nog niet. Dat betekent dat het stressniveau op 40 procent zou liggen en dat is prima in de hand te houden.”

Waardebepaling

“Elk paard hecht een andere waarde aan een bepaald ding en verschillende dagen en omstandigheden zorgen ervoor dat dingen op een andere manier worden opgestapeld. Individuele paarden gaan ook anders met een vol vat om - wat ons weer in de war maakt. Maar hier komt wel de kunst van het paardrijden om de hoek kijken. Het vermogen om het huidige vat-niveau van het paard te bepalen en je verwachtingen reëel te houden is wat een goed paardenmens maakt.

Sommige paarden laten geen tekenen van stress zien tot ze dik over de 50 procent zitten. Maar je hebt ook paarden die veel gevoeliger zijn en bij een beetje stress al tekenen laten zien. Andere paarden hebben zulke hoge waarden dat één enkele stimulus al honderd procent waard is. Of we nu voelen of de emoties van ons paard gerechtvaardigd zijn of dat we weten waar ze vandaan komen, het is onze taak om stressoren te herkennen en je paard helpen om te gaan met verschillende stimuli.

Je hebt paarden die zelf in staat zijn om stress te laten varen, maar je hebt ook paarden die een beetje hulp vragen of paarden die intense hoeveelheden desensibilisatie vragen. Wij zijn de slimmere van onze twee soorten dus het is onze taak om een verstandig en realistisch plan te bedenken en hulp te verlenen waar we kunnen. Om dat te doen moeten we weten waar tekenen van stress aan te herkennen zijn. Sommige paarden knarsen met hun tanden, bevriezen en kijken, sommige krijgen een afstandelijke blik in hun ogen, knorren en blazen, houden hun adem in of worden springerig, bijterig, trapperig en sommige klappen dicht of raken helemaal in paniek.

Elk paard gaat ook weer anders om met een vat van 100 procent. Soms gaan ze bokken, steigeren, slaan ze dicht en soms zetten ze het op een lopen. Maar één ding is universeel: als je paard de honderd procent haalt kan hij niet langer helder denken. Hij leert ook niets positiefs. Het is zelfs zo dat het zeker is dat geen van jullie op dat moment een positieve ervaring krijgt.”

Hoe maak je de emmer leeg

“Het is verstandig om een paar methoden te leren om stress bij je paard te verlichten. Op het lijstje van dingen die impact kunnen hebben staan maar een paard dingen waarop we geen controle over hebben. Zorg dat je de hartslag van je paard verlaagt zodat hij weer rustig wordt. Soms is het enige wat nodig is een vriendje in het gezichtsveld. Soms is meer vliegenspray of een vliegendeken genoeg, een langere warming-up of een kortere rit. Soms is het verstandig een paar stappen in je training terug te doen en de hoeveelheid druk die je op je paard zet te verminderen. Of soms is het zo simpel als meer weidegang.”

Bron: Horsenation